ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๖

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 2 April-June 2013 142 กาลเวลา – นักฆ าผู ยิ่งใหญ : ใครเล าสามารถฆ ากาลเวลาได เคยตรัสสอนพระสาวกว า “ ขณะอย าผ านเลยเธอทั้งหลายไปเลย ” ๒๑ และทรงอธิบายให เห็นภาพว า “ มีผู ที่ปล อยให ขณะผ านเลยไปต างเสียใจอัดแน นกันอยู ในนรก ” ๒๒ ซึ่งก็ตีความได ว าพระองค ไม ต องการให พระสาวกของพระองค ประมาทหรือขาดสติแม ชั่วขณะเดียว เพราะการขาดสติ แม ชั่วขณะเดียวนั้นก็อาจเสียความดีได เนื่องจากเป นช องทางให กิเลสและอกุศลจิตเกิดจู โจมได แม ชั่ววูบ ( อย างที่เรามักได ยินคนทําผิดชอบพูดเสมอว า “ เกิดอารมณ ชั่ววูบ ”) ขณะมีความสําคัญ ในฐานะเป นตัวเชื่อมต อระหว างเกิดกับตาย เพราะสัมพันธ อยู กับจิต เป นขณะของจิต และขณะจิตก็ยัง สัมพันธ กับชีวิต ขณะจิตมีเกิดและดับ เมื่อขณะจิตเกิดก็เท ากับชีวิตเกิด เมื่อขณะจิตดับก็เท ากับชีวิตดับ นี่แสดงว า ขณะจิตแต ละขณะคือขณะของชีวิต พระสารีบุตรพระสาวกรูปสําคัญของพระพุทธเจ า เคยกล าวไว ว า “ ชีวิตร างกายสุขและทุกข ทั้งมวลล วนขึ้นอยู กับขณะจิตเดียว ขณะย อมผ านไปเร็ว ” ๒๓ ผู เขียนเข าใจว า เพราะการที่ขณะมีความหมายดังกล าวข างบน คือ ฆ า ขุดเจาะ ทําลาย จึงเป นเรื่องสําคัญ ที่พระพุทธเจ าต องชี้ให เห็นว า แม แต ขณะซึ่งเป นส วนย อยสุดของกาลเวลานั้นที่ผ านเลยไปก็ทําลายชีวิต ของสัตว ไปด วย แต ทําลายแบบไม ให รู ตัวคือปล อยให ป จจัยที่ประชุมกันเป นรูปธาตุนั้นดําเนินไปจน เสื่อมสลายไปตามธรรมชาติ ผลสุดท ายแม เราจะมองไม เห็นตัวกาลเวลาในรูปของขณะที่กล าวว า เป นผู ฆ าหรือทําลาย แต ก็มีร องรอยปรากฏให เห็นทางรูปธาตุเป นรูปธรรมคือความแก กับความตาย แม พระพุทธเจ าเคยตรัสไว ว า “ ความแก และความตายไล ต อนอายุของสัตว ทั้งหลาย คล ายนายโคบาล ใช ไม ตีไล ต อนฝูงโคไปยังที่หากิน ” ๒๔ ซึ่งดูเหมือนว าจะตรัสถึงแต ปรากฏการณ ที่ปรากฏชัดเจน ไม ตรัสถึง กาลเวลาเลย แต แท จริงแล วพระองค ก็ทรงเข าพระทัยได ดีว าผู ที่เข าใจความแก ความตายได ชัดเจน ก็ย อมเข าใจที่มาของความแก และความตายได ไม ยาก เพราะความแก และความตาย ( ส วนใหญ ) เกิดมาจากการที่คงอยู ตลอดกาลเวลาที่ยาวนาน ๒๑ ขุ . ธ . ๒๕ / ๓๑๕ / ๗๑ . ขโณ โว มา อุปจฺจคา . ๒๒ อ างแล ว . ขณาตีตา หิ โสจนฺติ นิรยมฺหิ สมปฺป ตา . ๒๓ ขุ . มหา . ๒๙ / ๔๘ / ๑๔๑ . ชีวิตํ อตฺตภาโว จ สุขทุกฺขา จ เกวลา เอกจิตฺตสมายุตฺตา ลหุโส วตฺตเต ขโณ . ๒๔ ขุ . ธ . ๒๕ / ๑๓๕ / ๔๐ . ยถา ทณฺเฑน โคปาโล คาโว ปาเชติ โคจรํ เอวํ ชรา จ มจฺจุ จ อายุ ปาเชนฺติ ปาณินํ . 134-151 Mac9.indd 142 10/8/13 7:23 PM