ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๖

บรรจบ บรรณรุจิ 139 วารสารราชบัณฑิตยสถาน ป ที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เม . ย .- มิ . ย . ๒๕๕๖ แล วความหมายของ กาล ที่แท จริงเป นอย างไร ภาษาบาลีเป นภาษาที่มีธาตุคือรากคํา การทําความเข าใจจากรากคํา น าจะทําให เข าถึงความหมายที่แท จริงได ผู เขียนจึงเริ่มหาความหมาย จากรากคําไปตามลําดับดังนี้ ๑ . ๑ กาล มาจากรากศัพท กลฺ (kal) มีความหมายว า ก . ทําให เกิดการนับ หมายความว า กาล คือ สภาพที่เป นเหตุให เกิดการนับ จํานวนอายุ คือ ระยะเวลาแห งการดํารงชีวิตอยู ของสรรพสิ่ง โดยนับเริ่มจากขณะเป นวินาที นาที ชั่วโมง วัน สัปดาห เดือน และป ข . ทําให สิ้นไป หมายความว า กาล คือ สภาพที่เป นเหตุให อายุหรือชีวิตของสัตว สิ้นไป หรือทําอายุหรือชีวิตให น อยลง ๆ ทุกวัน ๆ ๑๑ ๑ . ๒ กาล มาจาก การ (kar) แปลว า ทํา หมายถึง ทําให เกิดการแบ งเป นกาลย อย เช น จากขณะเป นวินาที นาที ชั่วโมง วัน สัปดาห เดือน และป ดังกล าวมาแล ว และในแต ละกาลย อยนั้น ยังแบ ง อดีต ( ผ านไปแล ว ) ป จจุบัน ( กําลังเกิดขึ้น ) และอนาคต ( ยังมาไม ถึง ) และกาลนั้นยังทําร างกาย ( หรือสิ่งที่เป นรูปร างตัวตน ) ให สิ้นสุดลงคือตายหรือแตกดับ ๑๒ ความหมายทั้งสองนี้ ทําให เกิดจินตนาการว า กาล คือ สิ่งที่มีตัวตน พระพุทธโฆสะคงเกรงว า จะเกิดความเข าใจอย างนั้นซึ่งเป นความเข าใจไม ถูกต อง จึงอธิบายความหมายนั้นไว ในอรรถกถา มูลปริยายชาดก ๒ . กินอย างไร ในอรรถกถามูลปริยายชาดกมีกล าวถึงการกินของกาลเวลาไว ว า “‘ กาล ’ ได แก กาล เช น กาลก อนกินข าว กาลหลังกินข าว กาลเหล านี้ กิน สรรพสัตว โดยไม ได ถอนอวัยวะในร างกาย เช น หนังเนื้อของสัตว ทั้งหลายให หลุด แต กินโดยวิธีทําอายุ วรรณะ ( ผิวพรรณ ) และพละ ( กําลัง , ความแข็งแรง ) ของสัตว เหล านั้นให สิ้นไป เหยียบยํ่าความเป นหนุ มสาว ทําลายความไม มีโรคให กลายเป น มีโรค ” ๑๓ และยังสอดคล องกับความหมายของ “ เวลา ” ที่มาจาก “ วินาสํ ลาติ ” แปลว า “ พาไปสู ความ พินาศ ” ๑๔ ซึ่งขยายความว า เวลาที่เดินหน าล วนไปหาความแตกดับหรือจุดจบของสถานการณ ๑๑ อภิ . สูจิ . ๖๖ / ๓๔๘ . ๑๒ อภิ . สูจิ . ๖๖ / ๓๔๙ . ๑๓ ขุ . ชา . อ . ๓ / ๑๙๐ / ๒๖๐ . ๑๔ ธาตุ ลา มีความหมายว า ถือเอา บางภาคของประเทศไทยนิยมพูด “ พาไป ” ในความหมายว า ถือเอา เช น คนถืออาวุธ ก็จะพูดว า คนพาอาวุธ ผู เขียนจึงแปลว า พาไป . 134-151 Mac9.indd 139 10/8/13 7:23 PM