ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๖

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 2 April-June 2013 126 คัมภีร ใบลานล านนา และเทศน ตลกขบขันเมื่อเทศน กัณฑ ชูชก คัมภีร ชาดกประเภทนี้นิยมสร างมาก มีหลายสํานวน จัดเป น วรรณกรรมของมวลชนและเป นวรรณกรรมเพื่อการฟ ง ชาวบ านที่มาฟ งเทศน ไม จําเป นต องอ านหรือ เขียนอักษรล านนาได มีหูสําหรับฟ งอย างเดียวเหมือนสมัยพุทธกาลที่พระพุทธองค ทรงสั่งสอน พุทธศาสนิกชนด วยการเทศน ให ฟ ง ผู มาฟ งเทศน แต ละวัดในช วงเข าพรรษาอาจจะมีจํานวนมากน อย ตามจํานวนสมาชิกในชุมชน แต ผู เทศน หรืออ านคัมภีร มีเพียงองค เดียว ถ าเป นวรรณกรรมชาดกเรื่องยาว เช น หงส หิน เจ าสุวัตรนางบัวคํา อ ายร อยขอด พระสงฆ จะแบ งเทศน เป นหลายตอน ผู ฟ งจะติดตาม ฟ งจนจบชาดกเรื่องนั้น ถ าผู ฟ งเป นแม บ านมีลูกเล็ก เมื่อนางกลับจากวัดไปถึงบ าน แม หลายคนมักจะ นําเรื่องชาดกที่ฟ งมาจากวัดไปเล าให ลูกหลานฟ ง คัมภีร ที่ใช เทศน ส วนใหญ เป นวรรณกรรมเพื่อมวลชน และเพื่อการฟ ง พระภิกษุและสามเณรที่เสียงดีจะต องฝ กหัดเทศน ตามทํานองต าง ๆ ที่ชาวบ านชอบฟ ง จึงมีนักเทศน เสียงดีเกิดขึ้นมากมาย คัมภีร บางประเภทพระสงฆ ไม ใช เทศน เช น ธรรมศาสตร ( กฎหมาย ) ตํานานเมือง พระสูตร พระอภิธรรม เป นคัมภีร ที่ใช สอนพระภิกษุและสามเณรในวัดเท านั้น การเขียนหรือจารคัมภีร ใบลาน ในบริเวณวัดแต ละวัดจะปลูกต นตาลไว สําหรับนํามาตัดเป นใบลานเพื่อเขียนคัมภีร ในช วง ก อนเข าพรรษาพระภิกษุสามเณรจะช วยกันตัดใบลานจากต น นํามาตัดให เรียบร อยมีหลายขนาด แล วนํา มาต มกับสมุนไพรเพื่อป องกันแมลง หลังจากนั้น นําใบลานที่ต มแล วไปเจาะรู ๒ รู ที่หัวใบลานกับท าย ใบลาน แล วนําใบลานเหล านั้นมาวางซ อนทับด วยแผ นไม เพื่อให ใบลานแบนเรียบ ไม บิดงอ ก อนจะนํา ไปเขียนหรือจาร จากนั้นจึงนําใบลานมาตีเส นบรรทัดเพื่อสะดวกในการจาร อุปกรณ ในการจารใบลาน อุปกรณ ที่ใช เขียนใบลานประกอบด วย ใบลานที่ตัดเรียบร อย ปากกาด ามไม ที่ปลายมีเหล็ก แหลมคมสําหรับเขียน เรียกว า “ เหล็กจาร ” นํ้ามันยางหรือนํ้ามันงา และเขม าสีดําได จากก นหม อดินเผา วิธีจาร ผู จารจะถือใบลานด วยมือซ ายหรือขวาตามถนัด ใช เหล็กจารเขียนอักษรลงบนใบลาน ที่เตรียมไว และทําเส นบรรทัดแล ว เริ่มเขียนตามความยาวของใบลาน อาจจะมี ๔ แถว หรือ ๕ แถว แล วแต ขนาดความกว างของใบลาน เรียกว า “ ๔ แถวลาน ” หรือ “ ๕ แถวลาน ” เมื่อจารแล วจะอ าน ไม ได เพราะไม เห็นตัวอักษรเนื่องจากใบลานมีสีขาวนวล ต องนําเขม าสีดําผสมกับนํ้ามันงาทาทับ ลงบนใบลาน จึงเห็นตัวอักษรชัดเจนเพราะเขม าสีดําจะลงไปอุดรูเหล็กที่จาร เมื่อจารเสร็จแล วจะนํา ใบลานซึ่งเจาะรูไว แล วไปร อยด วยเชือก เรียกว า “ สายสยอง ” แล วเรียงใบลานรวมกันมัดเป นผูก ๓๕ ผ าห อธรรม ในอดีตผู หญิงทอด วยผ าฝ ายล วน หรือทอสอดด วยไม ไผ มีลวดลายสวยงาม ป จจุบันนิยมซื้อผ าขาวทอ จากโรงงาน 114-133 Mac9.indd 126 10/8/13 7:20 PM