ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๖

อรุณรัตน วิเชียรเขียว 123 วารสารราชบัณฑิตยสถาน ป ที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เม . ย .- มิ . ย . ๒๕๕๖ เส นธรรม เนื่องจากคัมภีร ใบลานมีจํานวนมาก พระสงฆ ที่เป นนักปราชญ หรือนักวิชาการบางท านได เขียนบัญชีใบลานไว เป นหลักฐาน บัญชีใบลานจะพบเพียงบางวัดเท านั้น จากไมโครฟ ล มใบลานของ สํานักส งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม พบชื่อบัญชีคัมภีร เรียกว า “ เส นธรรม ” คําว า “ เส น ” หมายถึง บัญชีหรือรายชื่อของวัดสูงเม นในอดีต จํานวน ๓ ผูก ได แก เส นธรรมเมืองลําพูน เส นธรรม ร องนํ้าแม ระมิงค และเส นธรรมเมืองน าน ตัวอย างดังนี้ ๑ ) เส นธรรมเมืองลําพูน เขียนโดย สวาธุเจ าวัดศรีบุญเรือง จํานวนใบลานในเส นธรรมมี ๓๐ หน าใบลาน จํานวน ๑๓๐ มัด ดังนี้ “... เส นธรรมเมืองละพูน มี ( คัมภีร ) ร อยปลายสามสิบมัด โลกวินัยมี ๑๔ ผูก มัด ๑ วิสุทธิมัคคมี ๓ ผูก จตุราชรักขา ผูก ๑ กรณียสูตรผูก ๑ รอมกันเป นมัด ๑ ...” ๒ ) เส นธรรมผูกนี้มี ๒ ชื่อคือ เส นธัมม ในเงื้อมผาแม ระมิงค และเส นธัมม ร องนํ้าแม ระมิงค ใบลานหน าแรกเขียนว า “... ที่นี้จักกล าวถํ้าแม หอก ( ในแม นํ้าป ง ) ก อนแล สันตนิบาต มี ๑๐ ผูก มโหสถ มี ๑๖ ผูก มัด ๑ ธัมมจักรวัตตนสูตร มี ๖ ผูก มัด ๑ มหามังคล มี ๘ ผูก มัด ๑ ป ฎกมี ๗ ผูก มัด ๑ หีบ สุด ( ท าย ) ทางใต นั้นแล ...” ๓ ) เส นธรรมเมืองน านเป นบัญชีธรรมที่มหาเถรเจ ากัญจนอรัญญวาสีเมืองแพร ได เดินทางไป ช วยสร างธรรมที่เมืองน าน และได ทําบัญชีใบลานไว ดังนี้ ใบลานหน าแรกเขียนชื่อธรรมว า “ เส นชื่อธัมม สร างในเมืองน านแล ” เขียนรายละเอียดว า “... มหาเถรเจ ากัญจนอรัญญวาสีเมืองแพร สร างธัมม ในเมือง น านได ธัมม ร อยปลายแปดสิบสองมัด จัด ( นับ ) เป นผูกได พันปลายหกร อยปลายสามผูกแล ...” ๒๘ อานิสงส สร างธรรมเขียนธรรม นอกจากประเพณีตั้งธรรมหลวงที่ทําให จํานวนคัมภีร เพิ่มขึ้นเกือบทุกป แล ว ยังมีป จจัย ที่สนับสนุนให คนเขียนคัมภีร ใบลานอย างต อเนื่องและแพร หลายทุกชุมชนคือ คัมภีร เรื่อง “ อานิสงส สร างธัมม เขียนธัมม เป นทาน ” ๒๙ พระสงฆ ผู ที่มีความสามารถแต งคัมภีร ท านฉลาดในการแต งคัมภีร ที่ชื่อว า “ อานิสงส ” คัมภีร เรื่องนี้กล าวถึงผลบุญที่จะได รับจากการทําบุญในพระพุทธศาสนาทั้งการถวาย วัตถุสิ่งของและการทําบุญด วยการปฏิบัติบูชา ดังตัวอย าง ผลบุญที่คัมภีร “ อานิสงส ” กล าวไว ดังนี้ ๒๘ อรุณรัตน วิเชียรเขียว ( ปริวรรต ). เส นธรรมเมืองลําพูน , เส นธรรมในเงื้อมผาแม ระมิง และเส นธรรมเมืองน าน . ต นฉบับ ของวัดสูงเม น อําเภอเมืองแพร ถ ายไมโครฟ ล มและเผยแพร ผ านสื่ออินเทอร เน็ต โดยสํานักส งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม . ๒๙ อานิสงส แปลว า ผลของการทําทาน หรือผลบุญ 114-133 Mac9.indd 123 10/8/13 7:20 PM