ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๖

อรุณรัตน วิเชียรเขียว 119 วารสารราชบัณฑิตยสถาน ป ที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เม . ย .- มิ . ย . ๒๕๕๖ ผู สร างคัมภีร ใบลาน ดังได กล าวมาแล วว า พระสงฆ และชาวบ านได ช วยกันสร างหรือผลิตคัมภีร จํานวนมาก ต อเนื่องกันมานานหลายร อยป เพื่อสืบพระพุทธศาสนา กลุ มผู สร างคัมภีร ใบลานในอดีตอาจแบ งได เป น ๒ กลุ ม กลุ มแรก เป นกลุ มผู แต งคัมภีร อาจจะแต งด วยภาษาบาลี หรือแต งคัมภีร ทั่วไปด วยภาษาล านนา กลุ มที่ ๒ เป นกลุ มผู คัดลอกคัมภีร หรือคนสมัยใหม นิยมเรียกว า “ ผลิตซํ้า ” ดังนี้ ๑ . พระสงฆ ที่แต งคัมภีร ใบลานทั้งภาษาบาลีและภาษาล านนา ไม ทราบว ามีจํานวนพระสงฆ กลุ มนี้มากน อยเพียงใด ( ยังไม มีการสํารวจหรือวิจัย ) ผลงานที่ปรากฏชัดเจนเป นผลงานของนักปราชญ ยุคโบราณเมื่อเกือบ ๕๐๐ ป มาแล ว ๒ . พระสงฆ ที่คัดลอกหรือผลิตซํ้า รวมทั้งชาวบ านที่จ างคัดลอกมีจํานวนมาก คัมภีร ที่ ชาวบ านสร างนั้นมีทั้งที่คัดลอกด วยตนเอง หรือจ างคนที่เคยบวชเรียนให คัดลอก มีวัตถุประสงค ให เป นทานในพระพุทธศาสนา หรือเพื่ออุทิศบุญที่สร างคัมภีร ให แก บรรพบุรุษผู ล วงลับไปแล ว ทําให จํานวนคัมภีร ในแต ละวัดเพิ่มพูนมากขึ้นทุกป การคัดลอกคัมภีร ถวายวัดนั้นชาวบ านทําได ตลอดป โดยเฉพาะอย างยิ่ง เมื่อมีงานฉลอง ถาวรวัตถุในวัด เช น งานฉลองวิหาร งานฉลองเจดีย งานฉลองแท นแก ว ( ชุกชี ) ประกอบกับมีพุทธสุภาษิต ที่ว า “ สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาติ ” “ การให ธรรมเป นทาน ชนะการให ทานอื่นทั้งปวง ” การสร างคัมภีร จึงเป นการให ธรรมะเป นทานที่เชื่อว าเป นมหากุศลยิ่ง นอกจากนี้ ชาวล านนายังมีประเพณีสร างและ ถวายคัมภีร ใบลานเพื่อเป นบุญกุศลแก ตนเองและครอบครัว รวมทั้งถวายให บรรพบุรุษที่ล วงลับไปแล ว เรียกว า “ ประเพณีตั้งธรรมหลวง ” ถือเป นงานใหญ งานหนึ่งของชุมชน เพราะใช เวลาเตรียมการในการ คัดลอกคัมภีร นานกว าทานอย างอื่น ชาวบ านจะคัดลอกหรือจ างคัดลอกคัมภีร ที่ตนต องการ แล วนําคัมภีร นั้นมาถวายแด พระสงฆ พระสงฆ จะนําคัมภีร นั้นมาเทศน ประมาณ ๔ - ๕ แถวใบลาน แล วจะอนุโมทนา ให ศีลให พรตามเจตนาของผู ถวาย ประเพณีนี้ทางวัดมิได จัดขึ้นทุกป บางวัดอาจจะจัดทุก ๒ - ๓ ป บันทึกท ายคัมภีร (colophon) ในตอนท ายของคัมภีร ผู คัดลอกบางคนนิยมเขียนเป นป จฉิมลิขิตบอกผู อ านให ทราบชื่อของ ผู คัดลอก ที่อยู วัตถุประสงค วันเดือนป ที่คัดลอก และผู ที่ขอร องหรือจ างคัดลอกใบลาน ถ ามีคนคัดลอก หลายคนก็จะบอกชื่อทุกคน และบอกด วยว าใบลานเรื่องนี้คัดลอกตามต นฉบับคัมภีร ใด ฯลฯ 114-133 Mac9.indd 119 10/8/13 7:20 PM