ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๖

The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 2 April-June 2013 116 คัมภีร ใบลานล านนา คัมภีร ใบลานเป นคัมภีร ที่พระสงฆ สร างขึ้นเพื่อใช ในการสอนพระภิกษุสามเณรและเผยแผ พระพุทธศาสนา พระสงฆ ในอดีตทําหน าที่เป นครูอบรมสั่งสอนพุทธศาสนิกชนตั้งแต ระดับหมู บ านถึง ระดับเมือง วัดเป นโรงเรียนของชาวบ านโดยเฉพาะผู ชายมีโอกาสศึกษามากกว าผู หญิงโดยผ านการ บวชและถือเป นช องทางที่จะเลื่อนสถานะในสังคมของผู ชายคนนั้นได ด วย พระสงฆ จัดการศึกษาในวัด อย างมีระบบ ในฐานะที่วัดเป นสถานศึกษาในหมู บ าน พระสงฆ และนักปราชญ ในชุมชนได สร างคัมภีร ( ตํารา ) หรือเอกสารประกอบการสอนหลายประเภทและหลายระดับตามระดับชั้นเรียนของพระสงฆ และ สามเณร คัมภีร หรือตําราของวัดอาจแบ งได ๒ ประเภท ได แก คัมภีร พระพุทธศาสนาที่ใช เป นคัมภีร หลัก ในการเรียนการสอนพระภิกษุและสามเณรทั่วไป และคัมภีร ที่เป นวิชาเฉพาะด าน เช น ตําราโหราศาสตร ตํารายาสมุนไพร ตําราวิชาก อสร าง ( วิหาร อุโบสถ เจดีย ปราสาทศพ ) ตําราหล อพระพุทธรูป คัมภีร เหล านี้เขียนลงใบลานด วยอักษรธรรมล านนาซึ่งดัดแปลงมาจากอักษรมอญที่ใช ในแคว นหริภุญไชย มาก อน ๖ เรียนคัมภีร ใบลาน พระสงฆ สามเณรทุกรูปที่มาบวชมีวัตถุประสงค เพื่อศึกษาธรรมะและเรียนวิชาชีพต าง ๆ ก อนจะลาสิกขาบทไปเป นฆราวาส หลังจากได ลาสิกขาบทเป นฆราวาสแล ว คนที่เคยบวชเป นสามเณร จะได รับคํานําหน าชื่อว า “ น อย ” ๗ และพระภิกษุสงฆ ที่ลาสิกขาบทจะได รับคํานําหน าชื่อว า “ ขนาน ” หรือ “ หนาน ” ๘ ไปตลอดชีวิต คนในสังคมยอมรับในความรู ความสามารถที่ผ านการศึกษาจากวัด การบวช เรียนในพระพุทธศาสนาเป นการเลื่อนสถานภาพของคนในสังคมครั้งอดีต ประเภทและเนื้อหาคัมภีร ใบลาน คัมภีร ใบลานในวัดแต ละวัดมีจํานวนไม เท ากัน ถ าเป นวัดในชนบทบางวัดอาจจะมีคัมภีร ไม มากนัก แต วัดขนาดใหญ หรือวัดที่เจ าอาวาสเป นนักวิชาการ เช น วัดสูงเม น อําเภอเมืองฯ จังหวัดแพร เป นวัดที่มีคัมภีร มากและจัดเป นระเบียบดีที่สุดในภาคเหนือ มีคัมภีร ใบลานหลายหมื่นผูก เจ าอาวาส ๖ ประเสริฐ ณ นคร . ๒๕๔๑ . เรื่องเดียวกัน . หน า ๔๑ . ๗ “ น อย ” หรือ “ ใหม ” เป นคํานําหน าเรียกชื่อคนที่เคยบวชเป นสามเณร เช น น อยหน อยเทพวงสาบารมีลังกา , น อยธรรม เป นต น ๘ มาจากคําว า “ แพขนาน ” หมายถึงแพที่ใช ทําพิธีอุปสมบทพระภิกษุในนํ้า โดยใช นํ้าในแม นํ้าเป นอุทกสีมา ( สีมานํ้า ) 114-133 Mac9.indd 116 10/8/13 7:20 PM