ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๖

อรุณรัตน วิเชียรเขียว 115 วารสารราชบัณฑิตยสถาน ป ที่ ๓๘ ฉบับที่ ๒ เม . ย .- มิ . ย . ๒๕๕๖ ได พัฒนาและเจริญรุ งเรืองในดินแดนล านนาอย างต อเนื่อง พระพุทธศาสนาเจริญรุ งเรืองสูงสุด ๓ ในสมัยพญาติโลกราช ( พ . ศ . ๑๙๘๔ - ๒๐๓๐ ) พระสงฆ ล านนามีความรู และเชี่ยวชาญภาษาบาลีมาก พญาติโลกราชจัดสังคายนาพระไตรป ฎกที่วัดมหาโพธาราม ( วัดเจ็ดยอด ) ใน พ . ศ . ๒๐๒๐ เป นการ สังคายนาพระไตรป ฎกครั้งที่ ๘ ของโลก กล าวกันว า หลังจากสังคายนาพระไตรป ฎกแล ว พระสงฆ ได คัดลอกคัมภีร พระไตรป ฎกซึ่งสันนิษฐานว าเขียนด วยอักษรธรรมล านนาส งไปยังเมืองต าง ๆ อักษรธรรม ล านนาจึงแพร หลายออกไปอย างกว างขวาง ต อมา ในสมัยพญาเมืองแก ว พระราชนัดดาของพญาติโลกราช ( พ . ศ . ๒๐๓๘ - ๒๐๖๘ ) พระสงฆ ได บ มเพาะความรู เกี่ยวกับภาษาบาลีเพิ่มมากขึ้น มีพระสงฆ นักปราชญ หลายท านได รจนาคัมภีร พระพุทธศาสนาด วยภาษาบาลีชั้นสูงไว หลายเรื่อง เป นต นว า พระรัตนป ญญา เถระรจนา “ ชินกาลมาลีปกรณ ” พระโพธิรังสีรจนา “ สิหิงคนิทาน ” ( ตํานานพระพุทธสิหิงค ) และ “ จามเทวีวงศ ” พระสิริมังคลาจารย รจนา “ จักรวาฬทีปนี ”, “ มังคลัตถทีปนี ”, “ เวสสันตรทีปนี ” และ “ สังขยาปกาสกฏีกา ” พระพรหมราชป ญญารจนา “ รัตนพิมพวงศ ” ( ตํานานพระแก วมรกต ) ฯลฯ กล าวกันว าในสมัยพญาเมืองแก วถือว าเป น “ ยุคทองของวรรณกรรม ” คัมภีร พระพุทธศาสนาที่เขียนลงใบลานด วย “ อักษรธรรม ๔ ” หรือ “ ตัวเมือง ” ได แพร หลาย ไปยังดินแดนต าง ๆ ได แก เชียงตุง ในรัฐชาน ประเทศเมียนมา , เมืองเชียงรุ ง ในมณฑลยูนนาน สาธารณรัฐประชาชนจีน , เมืองหลวงพระบาง และกรุงเวียงจันทน สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชน ลาว ( ส . ป . ป . ลาว ), และเมืองในภาคอีสาน ๕ ของประเทศไทย ดินแดนเหล านี้นับถือพระพุทธศาสนาและ ใช อักษรธรรม อาจกล าวได ว า ดินแดนที่ใช อักษรธรรมร วมกันเป น “ ดินแดนอักษรธรรม ” ประกอบด วย แคว นหรือเมืองในดินแดนดังกล าวข างต น ซึ่งมีอาณาบริเวณกว างใหญ ไพศาลมาก คัมภีร ใบลานจึงมี จํานวนมากมายนับไม ถ วน ๓ พระพุทธศาสนาหีนยานอย างเถรวาทในล านนามี ๓ นิกาย ได แก ๑ ) นิกายพื้นเมือง เป นนิกายที่รับมาจากแคว น หริภุญไชย ๒ ) นิกายลังกาวงศ ( นิกายสวนดอก ) เป นนิกายที่พระสุมนเถระจากสุโขทัยนําเข ามาเผยแพร ในสมัยพญากือนา พ . ศ . ๑๙๑๓ มีศูนย กลางที่วัดสวนดอก ๓ ) นิกายลังกาวงศ ใหม ( นิกายป าแดง ) เป นนิกายที่พระสงฆ เชียงใหม เดินทางไป ศึกษาพระพุทธศาสนาที่ศรีลังกาในสมัยพญาสามฝ งแกน ( พ . ศ . ๑๙๔๕ - ๑๙๘๔ ) กลับมาตั้งนิกายลังกาวงศ ใหม หรือนิกาย ป าแดงที่วัดป าแดง เชียงใหม ๔ อักษรธรรม เชื่อว าดัดแปลงมาจากอักษรมอญที่ใช ในแคว นหริภุญไชย ( ประเสริฐ ณ นคร ). “ ลายสือไทย .” ใน สารนิพนธ ประเสริฐ ณ นคร . กรุงเทพฯ : ภาพพิมพ , ๒๕๔๑ . หน า ๔๑ , ๔๗ . ๕ ประเสริฐ ณ นคร . “ ตัวอักษรไทยในล านนา อีสานและประเทศใกล เคียง ” ใน “ ลายสือไทย ” . สารนิพนธ ประเสริฐ ณ นคร . กรุงเทพฯ : ภาพพิมพ , ๒๕๔๑ . หน า ๔๗ . 114-133 Mac9.indd 115 10/8/13 7:20 PM