สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

น�้ ำมั นและไขมั นในน�้ ำเสี ยชุมชน 24 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 3 July-Sep 2013 ลักษณะสมบัติน�้ ำเสียที่แตกต่างกัน ทั้งน�้ ำเสียชุมชนและน�้ ำเสียจากสถานประกอบการไม่ว่าจะเป็น ร้านอาหารหรือโรงงานอุตสาหกรรม ท� ำให้ต้องมีการพิจารณาถึงชนิดและขนาดของระบบแยก หรือบ� ำบัด น�้ ำมันและไขมันออกจากน�้ ำเสียก่อนปล่อยทิ้งสู่สิ่งแวดล้อมหรือส่งไปบ� ำบัดต่อ (http://health.hcu.ac.th) การก� ำจัดหรือแยกน�้ ำมันและไขมันออกจากน�้ ำเสีย (กรมควบคุมมลพิษ ๒๕๕๑ : ๒-๓๒), ( http://www. wwomc.com ๒๕๕๕) น�้ ำมันและไขมันเป็นสารอินทรีย์ที่มีความคงตัวมากกว่าสารอินทรีย์อื่น ๆ ท� ำให้ถูกย่อยสลาย ทางชีวภาพได้ยากและเป็นปัจจัยที่รบกวนการท� ำงานของระบบบ� ำบัดน�้ ำเสีย สารอินทรีย์เคมีที่เป็นพิษ จ� ำนวนมากสามารถละลายในน�้ ำมันและไขมันได้ดีกว่าน�้ ำ ส่งผลให้น�้ ำเสียที่ปนเปื้อนน�้ ำมันและไขมันจะมี สารพิษปนเปื้อนอยู่จ� ำนวนมาก น�้ ำมันและไขมันมักมีกลิ่นที่น่ารังเกียจเมื่อเกิดการเน่าเสีย น�้ ำมันและไข มันที่ปะปนมากับน�้ ำเสียจากร้านค้า ภัตตาคาร ครัวเรือน และสถานประกอบการต่าง ๆ เป็นสาเหตุหลัก ของการเน่าเสียของแหล่งน�้ ำธรรมชาติ เพราะน�้ ำมันและไขมันมักจะลอยตัวอยู่ที่ผิวหน้าแหล่งน�้ ำส่งผลให้ ปริมาณออกซิเจนละลายในน�้ ำลดลง รวมถึงปริมาณออกซิเจนละลายน�้ ำในแหล่งน�้ ำลดลงด้วย นอกจากนี้ ยังท� ำลายทัศนียภาพที่สวยงาม จึงจ� ำเป็นต้องมีการบ� ำบัดหรือแยกน�้ ำมันและไขมันออกจากน�้ ำเสียก่อน ปล่อยลงสู่แหล่งน�้ ำธรรมชาติ การเลือกใช้วิธีการบ� ำบัดหรือแยกน�้ ำมันและไขมันในน�้ ำเสียที่มีประสิทธิภาพและให้เกิดความ เหมาะสมต้องค� ำนึงถึงปัจจัยทางกายภาพและทางเคมีของน�้ ำมันและไขมันที่ปนเปื้อนและน�้ ำเสีย รวมถึง ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นทั้งทางสังคมและสุขภาพ กระบวนการบ� ำบัดหรือแยกน�้ ำมันและไขมันออกจากน�้ ำเสีย แบ่งออกเป็น ๓ กระบวนการ คือ กระบวนการทางกายภาพ กระบวนการทางเคมี และกระบวนการทาง ชีวภาพดังนี้ ๑. กระบวนการทางกายภาพ เป็นการเก็บกวาดน�้ ำมันและไขมันด้วยวิธีทางกลศาสตร์โดย ใช้อุปกรณ์บางชนิดช่วยให้การแยกชั้นของน�้ ำมันและไขมันกับน�้ ำมีประสิทธิภาพสูงขึ้น อุปกรณ์แต่ละ ชนิดมีหลักการและประสิทธิภาพในการท� ำงานแตกต่างกัน ในบางครั้งอาจใช้อุปกรณ์มากกว่า ๑ ชนิด กระบวนการทางกายภาพนิยมใช้กันมาก เนื่องจากรวดเร็ว ค่าใช้จ่ายในการด� ำเนินการต�่ ำ กระบวนการ ไม่ซับซ้อน กระบวนการทางกายภาพมีด้วยกันหลายวิธี เช่น การท� ำให้ลอยตัวโดยธรรมชาติ การเติมอากาศ และการใช้วัสดุดูดซับ ก. การท� ำให้ลอยตัวโดยธรรมชาติ เป็นวิธีการที่อาศัยสมบัติด้านความถ่วงจ� ำเพาะ ซึ่งน�้ ำมัน และไขมันมีค่าความถ่วงจ� ำเพาะที่น้อยกว่าน�้ ำ การท� ำให้น�้ ำเสียมีระยะเวลากักพักภายในถังเพียงพอที่จะ ท� ำให้น�้ ำมันและไขมันแยกตัวออกจากน�้ ำและลอยตัวอยู่ที่ผิวน�้ ำได้ อุปกรณ์ที่ใช้ทั่วไปคือ ถังดักไขมันและ เครื่องแยกไขมัน วิธีการนี้เหมาะสมกับแหล่งก� ำเนิดน�้ ำเสียที่มีปริมาณน�้ ำเสียและปริมาณการปนเปื้อนของ น�้ ำมันและไขมันไม่มากนัก