สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

181 ณรงค์ศั กดิ์ ชั ยบุตร วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๓ ก.ค.-ก.ย. ๒๕๕๖ ๗. การเปลี่ยนแปลงระดับฮอร์โมน การศึกษาผลจากความเครียดจากการอยู่ในสภาวะแวดล้อมที่มีอุณหภูมิสูงเป็นเวลานานต่อการ เปลี่ยนแปลงระดับฮอร์โมนในพลาสมาของกระบือปลัก (Loypetjra et al. 1987) พบว่ากระบือปลักที่อยู่ กลางแจ้งตากแดดติดต่อกันเป็นเวลา ๑๐ วัน ระดับฮอร์โมนในพลาสมาคือ cortisol และ prolactin จะเพิ่ม ขึ้นอย่างมีนัยส� ำคัญโดยมีสหสัมพันธ์กับการเพิ่มของอัตราการหายใจ อัตราการเต้นของหัวใจ อุณหภูมิของ ร่างกายและดรรชนีอุณหภูมิความชื้น (temperature-humidity index) ที่เพิ่มขึ้น ส่วนระดับ growth hor- mone และไทรอยด์ฮอร์โมนในพลาสมา ได้แก่ thyroxin และ triiodothyronine มีแนวโน้มลดลง นอกจาก นี้ยังพบระดับความเข้มข้นของฮอร์โมนอินซูลินจะเพิ่มขึ้นสัมพันธ์กับการเพิ่มของระดับกลูโคสในพลาสมา อย่างเด่นชัด ๘. การเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบของอิเล็กโทรไลต์ในเม็ดเลือดแดง การศึกษาองค์ประกอบของอิเล็กโทรไลต์ในเม็ดเลือดแดงของกระบือปลัก ในสภาพปกติ พบว่ามีระดับความเข้มข้นของโพแทสเซียมในเม็ดเลือดแดงสูง (high-K) แต่ระดับของโซเดียมต�่ ำ (ณรงค์ศักดิ์ ชัยบุตร และคณะ ๒๕๒๗) เม็ดเลือดแดงกระบือปลักจะมีความเปราะ (fragility) มากกว่า เม็ดเลือดโค เมื่อกระบือปลักอยู่ในภาวะเครียดจากความร้อนเป็นเวลานานจะท� ำให้เม็ดเลือดแดงกระบือ มีความเปราะมากขึ้นกว่าปกติ พบ activity ของเอนไซม์ Na, K-ATPase ในเม็ดเลือดแดงกระบือจะ เพิ่มขึ้นสัมพันธ์กับการเพิ่มของระดับอินซูลินและระดับกลูโคสในพลาสมา ร่วมกับการเกิดภาวะด่างเกิน ( alkalosis ) ในภาวะเครียดจากความร้อน เป็นผลท� ำให้มีการเคลื่อนของโพแทสเซียมไอออนเข้าเซลล์จึง พบระดับความเข้มข้นของโพแทสเซียมไอออนในพลาสมาลดลงในภาวะเครียดจากความร้อนในกระบือปลัก (Chaiyabutr et al. 1997) (ตารางที่ ๓) ตารางที่ ๓ แสดงการเปลี่ยนแปลงของระดับกลูโคส อินซูลินในพลาสมา การท� ำงานของเอนไซม์ Na, K-ATPase และส่วนประกอบของโซเดียมและโพแทสเซียมในเม็ดเลือดแดงของกระบือปลักที่อยู่ในร่มและ อยู่กลางแจ้งตากแดด ในระยะเฉียบพลันและระยะเวลานาน ควบคุม ๕ ชม. วันที่ ๕ วันที่ ๑๐ พลาสมา กลูโคส ( mg %) ๕๒.๗±๔.๓ ๗๒.๘±๑๐.๘* ๗๔.๗±๒๔.๖* ๖๕.๒±๗.๐*** พลาสมา อินซูลิน ( µ I.U/ml ) ๔.๙๘±๒.๒๔ ๙.๗๔±๒.๒๓* ๑๑.๖๘±๔.๑๐* ๑๐.๙๐±๓.๗๘** เม็ดเลือดแดง ( RBC ): ๑๓๒.๔±๓๕.๑ ๑๕๕.๖±๔๐.๗* ๑๔๓.๖±๓๐.๙ ๑๖๓.๘±๕๐.๕ RBC- Na, K-ATPase ( nmol Pi/mg Pr/h ) ในร่ม ตากแดด