สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

กระบื อปลั กกั บภาวะเครี ยดจากความร้อน 180 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 3 July-Sep 2013 ๖. การตอบสนองการท� ำงานของไต ไตมีหน้าที่ในการควบคุมทั้งปริมาณและส่วนประกอบของเหลวภายในร่างกายให้อยู่ในสภาพคงที่ กระบือปลักที่อยู่ในภาวะเครียดจากการตากแดดกลางแจ้งที่อุณหภูมิ ๓๙°ซ. เป็นเวลานาน ๕ ชั่วโมง จะไม่ พบการเปลี่ยนแปลงของอัตราการกรองแต่อัตราการไหลเวียนของเลือดสู่ไตจะเพิ่มขึ้น เชื่อว่าเป็นผลจาก การขยายตัวของหลอดเลือดที่ไตท� ำให้เลือดไหลเข้าสู่ไตได้มากขึ้น การขับทิ้งของอิเล็กโทรไลต์ที่ไตพบว่า โซเดียมและโพแทสเซียมไอออนขับทิ้งทางปัสสาวะแตกต่างกันไปตามความรุนแรงของความเครียดขณะอยู่ใน สภาวะแวดล้อมที่อุณหภูมิสูง การขับทิ้งสารยูเรียทางไตไม่สัมพันธ์กับการเพิ่มขึ้นของระดับโปรตีนและ สารครีเอทินีนในพลาสมา ในภาวะปกติร่างกายกระบือปลักมีการถนอมยูเรียไว้สังเคราะห์โปรตีนในร่างกาย โดยพบมีการดูดกลับยูเรียที่ไต (reabsorption) แต่อย่างไรก็ตาม ในภาวะเครียดจากความร้อนเมื่อมีการเพิ่ม ความเข้มข้นของสารประกอบไนโตรเจนภายในพลาสมามากขึ้นจะมีผลลดการดูดกลับยูเรียที่ไตได้ กระบือปลักที่อยู่กลางแจ้งตากแดดติดต่อกันเป็นเวลานาน ๑๐ วัน ไม่พบการเปลี่ยนแปลงของ อัตราการกรองและระบบไหลเวียนเลือดภายในไต แต่การขับทิ้งของอิเล็กโทรไลต์ทางปัสสาวะ เช่น การ ขับทิ้งโพแทสเซียมไอออนและปัสสาวะจะเพิ่มขึ้นโดยมีความสัมพันธ์กับการลดลงของระดับโพแทสเซียม ไอออนในพลาสมา (P k ) ระดับความเข้มข้นของคลอไรด์ไอออน (P Cl ) จะเพิ่มขึ้น แต่อนินทรีย์ฟอสฟอรัสใน พลาสมา (P PI ) ลดลง การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวพบว่าส่วนหนึ่งเป็นผลจากการเกิดภาวะด่างเกินภายในเลือด (alkalosis) สืบเนื่องมาจากการเพิ่มอัตราการหายใจของกระบือในขณะที่อยู่ในสภาพแวดล้อมอุณหภูมิสูง ท� ำให้ร่างกายสูญเสียคาร์บอนไดออกไซด์ผ่านทางปอดมากขึ้น รวมทั้งระดับฮอร์โมนอินซูลินเพิ่มมากขึ้นใน ขณะเกิดภาวะเครียดจากความร้อนที่จะไปกระตุ้นการท� ำงานของเอนไซม์ Na-KATPase ในเซลล์ไต เป็น ผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงตามมาโดยพบว่าปัสสาวะมีความเป็นด่างเพิ่มขึ้น การขับทิ้งโพแทสเซียมทางไต (U K ) และอัตราการปัสสาวะ (V) จะมากขึ้น (รูปที่ ๕) การขับเนื้อสารทิ้งทางปัสสาวะ (C OSM ) จะมากตาม ไปด้วย แต่พบการขับน�้ ำอิสระ (CH 20 ) ลดลง ( Chaiyabutr et al. 1990 b ) รูปที่ ๕ แสดงการเปลี่ยนแปลงอัตราการขับปัสสาวะและการขับทิ้งโพแทสเซียมทางปัสสาวะในกระบือปลัก ที่อยู่กลางแจ้งกลางแดดติดต่อเป็นเวลา ๕ วัน และ ๑๐ วัน