สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

กระบื อปลั กกั บภาวะเครี ยดจากความร้อน 172 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 3 July-Sep 2013 ณรงค์ศักดิ์ ชัยบุตร ภาคีสมาชิก ส� ำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสถาน กระบือปลักกับภาวะเครียดจากความร้อน บทคัดย่อ กระบือปลักที่อยู่ในภาวะเครียดจากความร้อนเมื่ออยู่กลางแจ้งตากแดดในระยะเฉียบพลัน (๔-๕ ชั่วโมง) และระยะเวลานาน (๕-๑๐ วัน) ร่างกายจะมีกระบวนการระบายความร้อนเพื่อรักษา อุณหภูมิของร่างกายให้คงที่โดยมีการตอบสนองการท� ำงานของร่างกายและแสดงพฤติกรรมใน ช่วงแรกโดยการหายใจหอบ มีการปรับตัวโดยเพิ่มอัตราการหมุนเวียนของน�้ ำภายในร่างกาย การ เปลี่ยนแปลงของปริมาตรพลาสมาและส่วนประกอบในพลาสมารวมทั้งการเปลี่ยนแปลงของ โพแทสเซียมเมแทบอลิซึม กระบือปลักที่อยู่ในภาวะเครียดจากความร้อนในระยะเฉียบพลันจะ มีการเปลี่ยนแปลงโดยเพิ่มอัตราการไหลเวียนเลือดที่ไตรวมทั้งการขับทิ้งของอิเล็กโทรไลต์ทาง ปัสสาวะ ภาวะเครียดจากความร้อนมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงระดับฮอร์โมนในพลาสมาที่มาจากต่อม ไทรอยด์ ต่อมใต้สมอง และจากต่อมหมวกไต ด้วยเหตุนี้ กรรมกรจะไม่ใช้กระบือท� ำงานในสภาพ อากาศที่ร้อนจัด ค� ำส� ำคัญ : กระบือปลัก, ภาวะเครียดจากความร้อน, ตอบสนองการท� ำงานของร่างกาย ๑. บทน� ำ ภายใต้สภาพแวดล้อมตามธรรมชาติ มนุษย์และสัตว์จะได้รับอิทธิพลจากปัจจัยต่าง ๆ ที่อยู่รอบตัว ได้แก่ ปัจจัยทางกายภาพ เช่น อุณหภูมิแวดล้อม ความชื้น แสงแดด รังสี ปริมาณน�้ ำฝน ลม ปัจจัยทาง เคมี เช่น ความเป็นกรดด่างของดิน และปัจจัยในทางชีวภาพ เช่น เชื้อโรค ปรสิต ปัจจัยเหล่านี้เปรียบได้ กับซี่ล้อที่ต่อเชื่อมกับกงล้อที่เปรียบเหมือนสิ่งแวดล้อมกับแกนกลางที่เป็นดุมล้อที่เปรียบได้กับส่วนของสัตว์ และมนุษย์ (รูปที่ ๑) มนุษย์และสัตว์จะมีการปรับตัวเองเพื่อความอยู่รอดจากอิทธิพลของการเปลี่ยนแปลง ของปัจจัยต่าง ๆ ที่มีอยู่ในสิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติ หากปัจจัยใดปัจจัยหนึ่งมีการเปลี่ยนแปลงอย่างมาก เช่น ปัจจัยทางกายภาพ เกี่ยวกับอุณหภูมิสภาพแวดล้อมที่เพิ่มขึ้นอย่างมาก โดยปัจจุบันเชื่อว่าเป็นปัญหา จากภาวะโลกร้อนที่มาจากสาเหตุจากการท� ำลายสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ จนเกิดผลเสียต่อการควบคุมอุณหภูมิ ของโลกตามธรรมชาติ ปัจจัยเกี่ยวกับอุณหภูมิสภาพแวดล้อมที่ร้อนจัดเป็นปัจจัยส� ำคัญที่จะส่งผลกระทบ ให้ดุลธรรมชาติระหว่างปัจจัยอื่น ๆ ที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมได้รับผลกระทบและเกิดการเปลี่ยนแปลง (รูปที่ ๒) การเปลี่ยนแปลงของปัจจัยต่าง ๆ ในสภาพแวดล้อมไม่ว่าปัจจัยทางเคมีหรือปัจจัยทางชีวภาพเกี่ยวกับ เชื้อโรคจะมีอิทธิพลต่อความเป็นอยู่ของทั้งมนุษย์และสัตว์ไม่ว่าโดยตรงหรือโดยอ้อม แต่อย่างไรก็ตาม