สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

71 นพมาศ อุ้งพระ วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๖ ผลของการเป็นเป้าของอคติ การตกเป็นเป้าของอคติอาจท� ำให้ซึมซับอคติเป็น self-fulfilling prophecy การที่เหยื่อที่ถูกตรา หน้าท� ำให้การตราหน้าเป็นจริง เช่น มีการคิดว่าคนกลุ่มหนึ่งมีเชาว์ปัญญาต�่ ำ อาจเกิด stereotype threat หรือการข่มขู่ของการเหมารวม บุคคลที่ถูกเหมารวมเกิดไม่มั่นใจ เสียความเชื่อมั่น เวลาถูกทดสอบท� ำไม่ดี เท่าที่ความสามารถมีเพราะประหม่าก็ได้ หลายคนเวลาเจออคติอาจมีปฏิกิริยาต่อต้าน พยายามพิสูจน์ว่า ที่เหมารวมเป็นเรื่องผิด เป็น self-defeating prophecy บารัก โอบามา และโอปราห์ วินฟรีย์ เป็น ตัวอย่างของคนผิวด� ำที่พิสูจน์ว่าการเหมารวมนั้นผิด พวกเขามีความสามารถและสามารถประสบความ ส� ำเร็จอย่างสูง มลทินและการปกป้องตนเอง ชาวแอฟริกันอเมริกันในสหรัฐอเมริกาถูกเหมารวมว่าขี้เกียจ เบาปัญญา และเหมือนเด็ก การเหมา รวมดังกล่าวสร้างภาพที่มีมลทิน (stigma) ให้กับคนผิวด� ำ และอาจสร้างปมด้อยให้พวกเขาด้วย อย่างไร ก็ตาม การศึกษาของเจนนี ครอกเกอร์ และเบรนดา เมเยอร์ (Jenny Crocker and Brenda Major, 1989) พบว่าความภูมิใจในตน (self-esteem) ของชาวผิวด� ำในอเมริกามิได้ต�่ ำ พวกเขามีกลไกป้องกันตนเอง มีกลยุทธ์ของการรู้คิด ๓ ประการ คือ ประการที่ ๑ การเปรียบเทียบทางสังคม (social comparison) พวกคนผิวด� ำจะไม่เปรียบตัวเองกับคนผิวขาว แต่จะเปรียบกับพวกของตน จึงไม่เกิดความเหลื่อมล�้ ำและ มีปมด้อย ประการที่ ๒ เกี่ยวกับการเลือกมาตรฐานของคุณค่าแห่งตน (self-worth) คนผิวด� ำจะเลือก มาตรฐานที่เกี่ยวกับความสามารถของตน เช่น กีฬาและดนตรีมาตัดสินคุณค่าของตน ส่วนของที่ตนไม่เก่ง จะไม่ใส่ใจ ความส� ำเร็จในสิ่งที่ตนท� ำได้ดีจะท� ำให้ความภูมิใจในตนเพิ่มสูงขึ้น ประการที่ ๓ เกี่ยวกับทฤษฎี อนุมานเหตุหรือหาเหตุพฤติกรรม อาจมีอคติเข้าข้างตนเอง (self-serving bias) เวลาประสบความส� ำเร็จ ก็คิดว่าเป็นความสามารถของตน แต่เวลาล้มเหลวอาจคิดว่าเป็นเหตุภายนอก เช่น สังคมมีอคติกีดกันตน วิธีนี้ท� ำให้สร้างความภูมิใจในตนจากความส� ำเร็จ และโทษความล้มเหลวว่าเกิดจากเหตุภายนอก เช่น อคติและการกีดกันของสังคม คนผิวด� ำสามารถโทษว่าความล้มเหลวของตนเกิดจากคนขาวมีอคติและ กีดกันตน ท� ำให้รักษาระดับความภูมิใจในตนได้ บทสรุป อคติ การเหมารวม และพฤติกรรมกีดกัน หรือการท� ำร้าย ได้สร้างปัญหากับบุคคลที่ถูกกีดกัน และเหยื่อของอคติมากมาย อคติทางสีผิวท� ำให้ความเป็นอยู่และสุขภาพจิตของคนผิวด� ำถูกกระทบในเชิง