สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๖ อคติ การกีดกัน และความสัมพันธ์ของมนุษย์ * นพมาศ อุ้งพระ ภาคีสมาชิก ส� ำนักธรรมศาสตร์และการเมือง ราชบัณฑิตยสถาน * ปรับปรุงจากการบรรยายในการประชุมส� ำนักธรรมศาสตร์และการเมือง เมื่อวันที่ ๑๔ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ บทคัดย่อ อคติ (prejudice) เป็นเจตคติเชิงลบของมนุษย์ ซึ่งสะท้อนความอ่อนแอหรือจุดอ่อน ทางจิตใจ ส่วนใหญ่จะเกิดกับบุคคลที่มีพัฒนาการของตัวตน (self) ที่ไม่แข็งแรง เนื่องจากมี ประสบการณ์ในชีวิต รวมทั้งได้รับการอบรมกล่อมเกลาด้วยค่านิยมที่ส่งเสริมให้เป็นคนมีอคติ หัวข้อเรื่องอคติ เป็นหัวข้อที่สร้างกระแสตื่นตัวศึกษาในวงการวิชาการของสหรัฐอเมริกา เนื่องจากอคติเป็นต้นเหตุของการกีดกัน (discrimination) และเป็นข้ออ้างที่ท� ำให้เกิดการล� ำเอียง ในการจ้างงาน การแสดงความรังเกียจ และการกีดกันในรูปแบบต่าง ๆ รวมทั้งกดขี่เอารัดเอาเปรียบ ที่ร้ายแรงที่สุดคือ การฆ่าทิ้ง เหตุการณ์ท� ำร้ายกันที่มีความรุนแรงที่สุดคือ การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ชาวยิว ๖ ล้านคนของอดอล์ฟ ฮิตเลอร์ (Adolf Hitler) สมัยสงครามโลกครั้งที่ ๒ เหตุการณ์ที่เกิดกับชาวยิวในเยอรมนีกับปัญหาการมีอคติทางเชื้อชาติ (racism) ซึ่ง สร้างจุดด่างพร้อยให้กับประวัติศาสตร์ของสหรัฐอเมริกาซึ่งมีอุดมการณ์ที่สูงส่ง แต่มีอคติทางเชื้อชาติ โดยเฉพาะกับคนเชื้อสายแอฟริกันหรือคนผิวด� ำซึ่งส่วนใหญ่เคยเป็นทาส และได้รับการปลดปล่อย หลังสงครามกลางเมืองที่น� ำโดยประธานาธิบดีอับราฮัม ลินคอล์น (Abraham Lincoln) ปัญหา การมีอคติทางเชื้อชาติในอเมริกา รวมทั้งความสูญเสียชีวิตครั้งใหญ่ในเยอรมนีภายใต้อิทธิพลของ ฮิตเลอร์ เป็นปัจจัยส� ำคัญที่จุดประกายให้วงการวิชาการสหรัฐฯ ทุ่มเทศึกษาปัญหาเกี่ยวกับอคติ โดยวิเคราะห์สาเหตุ ศึกษาตัวแปรที่เกี่ยวข้อง พร้อมกับท� ำวิจัย และได้ข้อสรุปที่ชี้บ่งว่ามีปัจจัยอะไร บ้างที่จะช่วยลดอคติของมนุษย์ที่มีต่อกันได้ เช่น พบว่าความสัมพันธ์แบบเสมอภาค การสื่อสาร การติดต่อ การสร้างมิตรภาพข้ามเชื้อชาติ และการส่งเสริมความร่วมมือแทนการแข่งขัน การเปิดโอกาส ให้เข้าใจวัฒนธรรมของอีกฝ่ายอย่างลึกซึ้ง ท� ำให้ความสัมพันธ์ในหมู่คนที่มีเชื้อชาติหลากหลาย ดีขึ้น อคติลดลง และประวัติศาสตร์หน้าใหม่ของสหรัฐฯ ที่แสดงความส� ำเร็จของอเมริกาในการ ลดอคติของประชาชน โดยเฉพาะคนผิวขาว คือ ชัยชนะในการเลือกตั้งของประธานาธิบดีบารัก โอบามา (Barack Obama) ซึ่งเป็นคนผิวด� ำ และได้รับชัยชนะเป็นประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกาถึง ๒ สมัย ในขณะที่ปรากฏการณ์มีอคติทางเชื้อชาติซึ่งสมัยหนึ่งมีความรุนแรงพอสมควรและถูกตอกย�้ ำเพราะ สีผิวเป็นเรื่องเปลี่ยนไม่ได้และเห็นชัด ดังนั้น ปัญหาอคติทางเชื้อชาติของสหรัฐฯ จึงเป็นเรื่องที่แก้