สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

งานศิ ลป์แห่งเมี ยนมา 210 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 4 Oct-Dec 2013 ประดับตกแต่งศาสนสถาน ปูชนียวัตถุ และเครื่องอุปโภคต่าง ๆ มาแต่โบราณ งานประดับกระจกในพม่า ใช้ทั้งกระจกสีขาว และกระจกสีต่าง ๆ ที่ท� ำขึ้นเองในประเทศ งานประดับกระจกส� ำหรับช่างชาวพม่านั้น มี “เพชรตัดกระจก” เป็นเครื่องมือส� ำคัญ ส� ำหรับ ตัดแบ่ง เจียนกระจกออกเป็นชิ้นย่อย ๆ ก� ำหนดขนาด และรูปร่างต่าง ๆ ตามแบบหรือลายซึ่งก� ำหนดขึ้น ไว้ใช้ประดับ มี “ไม้ตับคีบกระจก” ส� ำหรับหนีบและจับแผ่นกระจก มี “สมุก” และ “เทือกรัก” ส� ำหรับ ติดกระจกประดับพื้นชนิดต่าง ๆ เป็นต้น ลวดลายส� ำหรับงานประดับกระจกเป็นอย่าง “ลายเรขาคณิต” ประกอบด้วยรูปสี่เหลี่ยม รูปสามเหลี่ยม สี่เหลี่ยมคางหมู เป็นต้น แต่ช่างพม่าอาจตัดกระจกเป็นเส้นโค้ง และรูปอย่างใบไม้ก็มี จัดว่าเป็นความสามารถต่างกับช่างไทยตัดกระจก งานประดับกระจกของพม่าอาจจ� ำแนกรูปแบบ และวิธีการออกตามลักษณะของงาน ที่พบได้ เป็น ๘ ลักษณะ โดยล� ำดับต่อไปนี้ ลักษณะผิวราบเสมอกัน หรือเรียกว่า “ประดับกระจกผิวตึง” เป็นลายติดต่อแผ่ไปบนพื้นราบ มักใช้กระจกตัดเป็นชิ้นสามเหลี่ยมติด และต่อกันเป็นรูปดาว ๖ แฉกเป็นต้น เป็นงานประดับกระจก ฝาผนังที่เห็นได้ในศาสนสถานทั่วไป ลักษณะผิวราบ หรือผิวตึงอีกแบบหนึ่ง ประกอบด้วยชิ้นกระจกรูปสี่เหลี่ยมคางหมู ๔ ชิ้นต่อกัน เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีช่องว่างรูปสี่เหลี่ยมเล็ก ๆ อยู่ตรงกลาง ที่ช่องว่างนี้ตัดกระจกรูปสี่เหลี่ยมให้ขนาด เท่ากับช่องว่างนั้น ปิดลงตรงใจกลางรูปสี่เหลี่ยม การประดับกระจกเป็นลายลักษณะนี้ เรียกตามภาษา ช่างไทยว่า “ตัดตูดใส่ใจ” การประดับกระจกอย่างที่เรียกว่า “ตัดตูดใส่ใจ” นี้ ช่างพม่ายังประดับเป็นลายซับซ้อนต่าง ออกไปจากลายแบบ “ตัดตูดใส่ใจ” ของช่างไทย เป็นต้นว่า ท� ำซอยชิ้นกระจกต่อออกไปปีกละ ๒ ชั้นเป็น รูปสี่เหลี่ยมแต่ละรูปติดต่อกัน เป็นลายลักษณะ “กุดั่น” งานประดับกระจกลักษณะต่อมาเป็นงานประดับกระจกเรียกตามภาษาช่างไทยว่า “ดอกจอก” กล่าวคือ ลักษณะทั่วไปคล้ายกับการประดับแบบ “ตัดตูดใส่ใจ” แต่ต่างกันที่ประดับชิ้นกระจกรูปสี่เหลี่ยม คางหมูแต่ละคู่ ซึ่งล้อมกันเป็นรูปสี่เหลี่ยมนั้นยกเป็นสันนูนขึ้นทั้ง ๔ ด้าน ท� ำให้เกิดเป็นเบ้าตื้น ๆ รูปสี่เหลี่ยม เป็นที่ติดกระจกชิ้นสี่เหลี่ยมเป็น “ใจ” อยู่ตรงกลาง อนึ่ง การประดับแบบยกขึ้นสันนี้ ต้องปั้นรักสมุกเป็น