สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

201 ชนก สาคริก วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๖ พิณ ๒ สาย พิณ ๒ สายคือเครื่องดีดหรือเครื่องสีที่ใช้สายเพียง ๒ เส้น เท่านั้น แต่สามารถท� ำเสียงดนตรีได้หลายเสียง เช่นพิณเปี๊ยะของ ชาวไทยภาคเหนือเป็นต้น นอกจากนั้นก็เป็นเครื่องดนตรีในตระกูล เครื่องสีจ� ำพวกซอทั้งหลายที่เรารู้จักกัน เช่น ซอด้วง ซออู้หรือซอเอ้อ หู ของจีน เครื่องดนตรีเหล่านี้เป็นที่รู้จักและนิยมบรรเลงกันมากใน หลายประเทศ พิณสายเดียว พิณที่มีจ� ำนวนสายน้อยที่สุดก็คือพิณที่มีสายส� ำหรับ ดีดบรรเลงเพียงสายเดียวเท่านั้นเช่น พิณน�้ ำเต้าของไทย พิณ ดานโบของเวียดนาม พิณทั้ง ๒ ชนิดนี้แม้จะมีเพียงสายเดียว แต่ก็สามารถบรรเลงท� ำนองดนตรีได้หลายเสียงอย่างไพราะ น่าฟังนับว่าเป็นพิณที่มีสายน้อยที่สุดเท่าที่เคยพบเห็นกันมา พิณไร้สาย การที่ได้กล่าวถึงพิณชนิดต่าง ๆ มาก่อนหน้านี้ก็เพื่อชี้ให้ เห็นว่าพิณทุกชนิดที่เราเคยรู้จักกันมาล้วนแล้วแต่ต้องมีสายส� ำหรับ ใช้ดีดบรรเลงด้วยกันทั้งสิ้นโดยอาจจะมากบ้างน้อยบ้างหรืออย่างน้อย ที่สุดก็ต้องมีสักสายหนึ่งเพื่อใช้ส� ำหรับดีดบรรเลงให้เกิดเป็นเสียงเพลง แต่พิณไร้สาย (Theremin) ซึ่งก� ำลังจะกล่าวถึงนี้น่าจะเรียกได้ว่า แปลกประหลาดที่สุด เพราะสามารถบรรเลงเป็นท� ำนองดนตรีได้อย่าง ไพเราะน่าฟัง ทั้ง ๆ ที่ไม่มีสายส� ำหรับให้นักดนตรีได้สัมผัสเลยแม้แต่ เส้นเดียว ซึ่งเป็นที่มาของบทความนี้ พิณไร้สายที่กล่าวถึงมีชื่อว่า Therermin ตั้งชื่อตามผู้ประดิษฐ์คิดค้นซึ่งเป็นนักฟิสิกส์ชาวรัสเซีย ชื่อว่า Lev Sergeivich Termen ชาวตะวันตกรู้จักกันในนามว่า Léon Theremin นักฟิสิกส์ผู้นี้ได้คิดประดิษฐ์อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งส่งคลื่นออกมาจับความเคลื่อนไหวของวัตถุทั้งในแนวดิ่ง และแนวราบ แล้วแปลงเป็นสัญญานเสียงดนตรี ออกมาได้อย่างไพเราะน่าฟัง ด้วยเหตุนี้นักดนตรีจึงเพียงแต่โบกมือไปมาในอากาศในแนวดิ่งและแนวราบ ให้ถูกระยะที่ก� ำหนดไว้ก็จะสามารถควบคุมบังคับความถี่และความดังของเสียงดนตรีได้เหมือนบรรเลง เลออง เทอเรอมิน ก� ำลังบรรเลงพิณไร้สาย