สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

การบรรเลงพิ ณไร้สาย 196 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 4 Oct-Dec 2013 พิณ ๒๑ สาย พิณที่มีจ� ำนวนสายรองลงมาจากขิมคือ “พิณกู่เจิง” (Gu Zheng)ของจีน พิณชนิดนี้มีจ� ำนวน สายพิณที่แตกต่างกันไปหลายรุ่นหลายแบบ เท่าที่ได้ค้นคว้าและพบเห็นมา พิณตระกูลนี้ มีสายพิณต�่ ำ สุดตั้งแต่ ๑๖สายไปจนถึง ๒๖ สาย แต่ที่นิยมกันมากที่สุด เห็นจะเป็นขนาด ๒๑ สาย ชาวจีนเป็นนัก ปรัชญาดังนั้นช่างดนตรีของจีนจึงคิดประดิษฐ์พิณกู่เจิงให้มีรูปลักษณ์แทนโลกทั้ง ๓ โลกคือ สวรรค์, พิ้นดิน และบาดาล ส่วนที่เป็นพื้นดินซึ่งมนุษย์อยู่อาศัยนั้นแบ่งเป็น ๒ ส่วนคือ บริเวณโดยรอบตัวพิณถือว่าเป็น ผืนดินจึงมักนิยมวาดลวดลายประดับหรือแกะลายไม้เป็นรูปภูเขาล� ำเนาไพรและสัตว์ประเภทต่าง ๆ เอาไว้ ส่วนบริเวณตรงกลางซึ่งเป็นที่ราบโค้งนั้นหมายถึงท้องทะเลอันกว้างใหญ่ไพศาล ต�่ ำลงไป คือบริเวณ พื้นด้านล่างของพิณกู่เจิงถือว่าเป็นเมืองบาดาลหรือบริเวณใต้ท้องทะเล มีช่องเจาะเอาไว้ส� ำหรับให้เสียงพิณ ที่ออกมาดังกังวานยิ่งขึ้นจ� ำนวน ๒ ช่องเรียกว่า “สระหงส์ สระมังกร” ส่วนที่เป็นแดนสวรรค์ คือบริเวณ ที่ขึงสายพิณเอาไว้ด้านบนสุดเพราะเป็นแหล่งก� ำเนิดของเสียงอันไพเราะราวกับดนตรีจากสรวงสวรรค์ ส่วนหย่องจ� ำนวน ๒๑ อันซึ่งหนุนสายพิณที่วางเรียงรายกันเป็นแนวแทยงนั้นเปรียบเสมือนขุนเขาสูงใหญ่ จ� ำนวนมากที่ค�้ ำยันแดนสวรรค์เอาไว้ ด้วยเหตุนี้พิณกู่เจิงจึงมีความหมายแทนโลกทั้งใบ มีต� ำนานที่น่าสนใจเกี่ยวกับพิณกู่เจิงซึ่งโยงไปถึงพิณโบราณเก่าแก่ขนาด ๕๐ สายชนิดหนึ่ง ของจีนที่เรียกว่าคงโหว คือเชื่อกันว่าพิณกู่เจิงนั้นมีพัฒนาการมาจากพิณคงโหว เกิดขึ้นครั้งแรกในยุค ของจักพรรดิจิ๋นซีฮ่องเต้ ต� ำนานกล่าวว่าพิณคงโหวนี้มีมานานก่อนพิณกู่เจิง เป็นพิณที่สร้างโดยเทพยดา มีขนาดใหญ่ มีเสียงดังไพเราะมากและมีถึง 50 สายด้วยกัน ต่อมาเมื่อแผ่นดินจีนเกิดศึกสงครามชิง แผ่นดินระหว่างแคว้นใหญ่ ๗ แคว้นเป็นเวลายาวนาน ต� ำราการประดิษฐ์พิณคงโหวจึงได้สูญหายไป ครั้นเมื่อกษัตริย์จิ๋นซีสามารถรวมแผ่นดินจีนให้เป็นปึกแผ่นเดียวกันได้แล้ว พระองค์ก็ทรงให้นักปราชญ์ ในยุคนั้นคิดประดิษฐ์พิณขึ้นมาใหม่อีกชนิดหนึ่งซึ่งใช้วิธีวางดีดบรรเลงในแนวนอน พิณชนิดนี้เรียกกันว่า “กู่เจิง” มีเพียง ๒๕ สายเท่านั้น เหตุที่ต้องคิดประดิษฐ์พิณขึ้นมาใหม่ก็เพราะตอนนั้นวิธีการประดิษฐ์พิณ คงโหวพร้อมทั้งต� ำรับต� ำราในการดีดพิณโบราณชนิดนี้ได้สูญหายไปในช่วงที่มีศึกสงครามติดพันกันเป็นเวลา นาน เมื่อช่างดนตรีของจิ๋นซีฮ่องเต้ได้คิดประดิษฐ์พิณชนิดใหม่ขึ้นมาแล้วหลังจากนั้นพิณกู่เจิงที่มี ๒๕ สาย จึงเป็นที่นิยมดีดบรรเลงสืบต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน