สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

เส้นทางนั บศตวรรษของบทประพั นธ์เพลง “เปียโนคอนแชร์โตแห่งกรุงสยาม” 184 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 38 No. 4 Oct-Dec 2013 คอนแชร์โตเดี่ยวในประเทศไทย คอนแชร์โตเดี่ยวมาตรฐานในประเทศไทยที่เป็นที่รู้จักกันดีในวงการดนตรีคลาสสิกร่วมสมัย เช่น ผลงานการประพันธ์เพลง ชื่อ “คอนแชร์โตมหาราชา” (Concerto Maharaja) และ “คอนแชร์โตสังคีตมงคล” (Concerto Sankitamankala) แต่งโดย ศาสตราจารย์ ดร.ณรงค์ฤทธิ์ ธรรมบุตร (ศิลปินศิลปาธร) “คอนแชร์โตมหาราชา” เป็นคอนแชร์โตส� ำหรับระนาดเอก เดี่ยวประชันกับวงดุริยางค์ขนาด ใหญ่ แต่งขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๒ เพื่อร่วมเฉลิมฉลองพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๖ รอบของ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ใช้เพลงพื้นบ้านของไทยเป็นพื้นฐานส� ำคัญ “คอนแชร์โตสังคีตมงคล” เป็นคอนแชร์โตส� ำหรับไวโอลิน เดี่ยวประชันกับวงดุริยางค์ขนาดใหญ่ แต่งขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๐ เพื่อร่วมเฉลิมฉลองพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษาของ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มี ๓ ท่อนตามแบบฉบับคอนแชร์โตมาตรฐาน แนวท� ำนองหลักเริ่มต้นด้วย โน้ตกลุ่มหนึ่งซึ่งน� ำมาจากพระนาม คอนแชร์โตทั้งสองบทมีลีลาแบบคอนแชร์โตในสมัยโรแมนติก เครื่องดนตรีเดี่ยวกับวงดุริยางค์ โต้ตอบกันอย่างเผ็ดร้อน ใน “คอนแชร์โตสังคีตมงคล” ใช้ไวยากรณ์เสียงประสานแบบครึ่งเสียงตามแบบ ฉบับไวยากรณ์ดนตรีโรแมนติกมากกว่า “คอนแชร์โตมหาราชา” ซึ่งเครื่องดนตรีเดี่ยวเป็นระนาดเอก อันเป็นเครื่องดนตรีที่ไม่สามารถบรรเลงครึ่งเสียงได้ คอนแชร์โตวงดุริยางค์ คอนแชร์โตวงดุริยางค์ (orchestral concerto) เป็นรูปแบบคอนแชร์โตของดนตรีตะวันตก ที่พบในคริสต์ศตวรรษที่ ๒๐ มีแนวคิดเช่นเดียวกับคอนแชร์โต แต่เครื่องดนตรีที่มีบทบาทเดี่ยวแสดงฝีมือ ไม่ได้มีเพียงชิ้นเดียว เครื่องดนตรีทุกชิ้นในวงแสดงบทบาทเดี่ยวอย่างเท่าเทียมกัน นักดนตรีทุกคนใน วงมีโอกาสที่จะแสดงศักยภาพในระดับการบรรเลงเดี่ยว บทเพลงประเภทนี้ที่มีชื่อเสียงเป็นผลงานของ เบลา บาร์ตอก (Bela Bartok, ค.ศ. ๑๘๘๑-๑๙๔๕ หรือ พ.ศ. ๒๔๒๔-๒๔๘๘) ชื่อ Concerto for Orchestra คอนแชร์โตวงดุริยางค์ในประเทศไทย ในประเทศไทยมีคอนแชร์โตวงดุริยางค์ในแนวคิดเดียวกับดนตรีตะวันตก เป็นบทเพลงร่วมสมัย ชื่อ “เจ้าพระยาคอนแชร์โต” แต่งโดย บรูซ แกสตัน (Bruce Gaston : พ.ศ. ๒๔๙๐) เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๕ เคยออกแสดงเพียงครั้งเดียวในประเทศไทยเพราะมีปัญหาในการจัดการ เพลงนี้ใช้วงดุริยางค์ขนาดกลาง