สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

153 นววรรณ พันธุเมธา วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๖ ภาษาไทเหนือ ยิ๋บ (= หยิบ) เช่น ยิ๋บล�่ ำอ้อย (= หยิบน�้ ำตาล) แง่ว (= หยิบ, หยิบมือ) เช่น เข้าแง่วเลิง (= ข้าวหยิบมือหนึ่ง) ภาษาไทพ่าเก่ ยิบ (=หยิบ) เช่น ยิบเก๊อเซ้อ-อพัก (= หยิบเกลือใส่กับข้าว) ยุบ (=หยิบมือ) เช่น เก๊อยุบหนึ่ง (= เกลือหยิบมือหนึ่ง) ๒. การใช้ค� ำว่า ชั่ว ในการแสดงระยะเวลา ความยาว และระยะทาง ค� ำว่า ชั่ว มีความหมายอย่างหนึ่งว่า ระยะ ใช้ร่วมกับค� ำได้จ� ำนวนมาก บอกระยะเวลา ความยาว ความสูง หรือระยะทาง เช่น ชั่วครู่ ชั่วแขน ชั่วเสาไฟฟ้า ชั่ววัวมอ การใช้ค� ำว่า ชั่ว ร่วมกับค� ำต่าง ๆ แสดงว่า เมื่อครั้งที่ยังไม่มีเครื่องบอกเวลา เครื่องวัดความสูง ความกว้างยาว และระยะทาง คนเราอาจ มีวิธีบอกเวลา บอกความสูง บอกขนาด และระยะทาง ให้คนฟังนึกกะเอาเองได้ว่า เร็ว ช้า สูง ใหญ่ กว้าง ยาว ใกล้ ไกล เพียงไรด้วยการเปรียบเทียบ การก� ำหนดเปรียบเทียบเช่นนี้อาจใช้จ� ำเพาะตัว จ� ำเพาะ กลุ่ม จ� ำเพาะท้องถิ่น หรือบางทีก็จ� ำเพาะเวลา จึงน่าสนใจว่าใช้ค� ำเปรียบเทียบกันมาอย่างไร ๒.๑ การบอกระยะเวลา ๒.๑.๑ ค� ำว่า ชั่ว กับค� ำบอกบุคคลหรือวงศ์ตระกูล แสดงระยะเวลาตลอดอายุของบุคคลนั้นๆ หรือวงศ์ตระกูลนั้น ๆ พบตัวอย่างดังนี้ ๑) เมื่อ ชั่วพ่อกู กูบ� ำเรอแก่พ่อกู (จารึกพ่อขุนรามค� ำแหงมหาราช ด้านที่ ๑ บรรทัดที่ ๑๐-๑๑) ๒) ...หักพังแต่ ชั่วมหาธรรมราชา อยู่ก่อน (จารึกป้านางค� ำเยีย ด้านที่ ๑ บรรทัดที่ ๒๒) ๓) ... ชั่วเรา บัดนี้มีบุญหนักหนา จึงจักได้มาเกิดทันศาสนา พระเป็นเจ้าไซร้ (จารึกนครชุม ด้านที่ ๑ บรรทัดที่ ๕๘-๕๙) ๔) ...นิยายอันพระองค์ท่านได้เสวยในอธิปไตย จักใคร่ขัดพระราชสีมานี้ดังมนุษยธรรมอย่างพระยารามราช อันฝูงสาธุแสดงยศ ปรากฏสุขชั่ว ลูกหลาน (จารึกกฎหมายลักษณะโจร ด้านที่ ๑ บรรทัดที่ ๑๒-๑๓) ๕) ...เราก็เห็นสมเด็จปู่พระยาเป็นเจ้าดังมหาธรรมราชา ท่านเป็น...มาในชั่ว วงศ์สุโขทัย (จารึกค� ำปู่สบก ด้านที่ ๑ บรรทัดที่ ๑๖-๑๗)