สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

147 นววรรณ พันธุเมธา วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๔ ต.ค.-ธ.ค. ๒๕๕๖ โยชนหนึ่งสี่ร้อยเส้นตาม เส้นหนึ่งโดยความ ยี่สิบวาอย่าสงไสย วา หนึ่งสี่สอกบอกไว้ สอก หนึ่งท่านใช้ สองคืบไซ้ตามมีมา คืบ หนึ่งสิบสองนิ้วหนา นิ้ว หนึ่งท่านว่า สี่กระเบียดจงจ� ำเอา กระเบียดหนึ่งสองเมลดเข้า เมลดหนึ่งเล่า แปดตัวเหาจงรู้รา ตัวเหาหนึ่งนั้นท่านว่า แปดไข่เหาหนา ไข่เหาหนึ่งแปดเส้นผม เส้นผมหนึ่งนั้นนิยม แปดธุลีลม ธุลีหนึ่งแปดอณูนา หน่วยวัดที่มาจากชื่ออวัยวะได้แก่ นิ้วและศอก หน่วยวัดที่มาจากค� ำกริยาแสดงอาการของ อวัยวะได้แก่ คืบ และ วา ค� ำว่า คืบ และ วา นั้น พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ ให้ความหมายไว้ว่า คืบ ๑ น. มาตราวัดตามวิธีประเพณี ๑ คืบ เท่ากับ ๑๒ นิ้ว, อักษรย่อว่า ค. ก.เขยิบตัวไปข้างหน้าอย่างหนอน, ก้าวหน้า เช่น ข่าวคืบหน้า ท� ำงานไม่คืบหน้า. วา ๑ น. มาตราวัดตามวิธีประเพณี เท่ากับ ๔ ศอก มีอัตรา เท่ากับ ๒ เมตร, อักษรย่อว่า ว. ก. กิริยาที่กางแขนเหยียด ตรงออกทั้ง ๒ ข้าง. พจนานุกรมฯ ให้ความหมายของ คืบ ว่าเขยิบตัวไปข้างหน้าอย่างหนอน ซึ่งดูไม่เกี่ยวกับการวัด แต่ถ้าพิจารณาภาษาไทบางภาษาประกอบ จะพบว่า คึบ ในภาษาไทใหญ่ หมายถึงวัดโดยการใช้มือคืบ เดิม คืบ น่าจะมีความหมายท� ำนองกับ คึบ ในภาษาไทใหญ่ คือหมายถึงวัดโดยการใช้มือคืบ ต่อมาค� ำกริยา ค� ำนี้ได้ขยายความหมายมาเป็นชื่อหน่วยวัดด้วย ส่วนค� ำว่า วา พจนานุกรมฯ ให้ความหมายว่า กางแขน ออก เมื่อเรากางแขนออก ความยาวจากปลายนิ้วมือข้างหนึ่งไปยังอีกข้างหนึ่งจะเท่ากับ ๑ วา ความหมาย