สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

วั นเดื อนปีที่ สุนทรภู่แต่งงานค�ำกลอนห้าเรื่ อง ระหว่าง พ.ศ. ๒๓๘๔-๒๓๘๕ 118 The Journal of the Royal Institute of Thailand Vol. 39 No. 2 April-June 2014 สุนทรภู่ได้แต่งพร้อมกัน มีเค้าค� ำกลอนที่เริ่มไว้ในตอนที่ ๕๒ หน้า ๑๐๕๕-๑๐๕๖ แสดงการออกเดินทาง ไปเพชรบุรี หรือเมืองผลึก ตามนิทาน ว่า “ลอยล� ำเลื่อนเคลื่อนคลาจากหน้าวัง ได้ก� ำลังลมดีได้คลี่ใบ แล่นออกจากปากอ่าวลมว่าวส่ง สะบัดธงปลายปลิวหวิวหวิวไหว ดูอ้างว้างกลางทะเลว้าเหว่ใจ ชลาลัยลมคลื่นเสียงครื้นครึกฯ หน่อกษัตริย์ตรัสสั่งให้ตั้งเข็ม ออกแล่นเล็มจะไปเข้าอ่าวผลึก พอแดดลบพลบค�่ ำออกน�้ ำลึก เรือสะทึกสะท้านเลื่อนสะเทื้อนคลอน” จากขั้นตอนของเวลาที่มีสภาพบังคับ ต่อเนื่องสอดคล้องกันระหว่างงานค� ำกลอนชิ้นต่าง ๆ ของ สุนทรภู่ เริ่มจากงาน “กาพย์พระไชยสุริยา” ซึ่งแต่งก่อน “โคลงนิราศสุพรรณ” จึงควรมีการแต่งในช่วงเวลา หลังเหตุการณ์ในเดือน ๘ ราว ๓-๔ เดือน ที่สุนทรภู่ได้หลบไปอยู่เพชรบุรี ระหว่างเดือน ๑๒ ถึงเดือนอ้าย หรือเดือนยี่ ปีฉลู พ.ศ. ๒๓๘๔ ต่อจากนั้นตั้งแต่เดือน ๓ ปีฉลู ถึงเดือน ๑๑ ปีขาล พ.ศ. ๒๓๘๕ จึงเป็นการ แต่ง “โคลงนิราศสุพรรณ” แล้วก็มาแต่ง “ร� ำพันพิลาป” ที่วัดเทพธิดาราม ในระยะออกพรรษาปลายเดือน ๑๑ ของปีเดียวกัน ซึ่งก็คือก่อนที่สุนทรภู่จะลาสิกขามาท� ำศพบิดาและมารดาดังกล่าวมาแล้ว ก่อนเดินทาง ไปแต่ง “นิราศพระประธม” ในเดือน ๑๒ และต่อมาเป็น “นิราศเมืองเพชร” ในระหว่าง ๕ วันของเดือน อ้าย หรือเดือนธันวาคม ปีขาล พ.ศ. ๒๓๘๕ (ทศพร วงศ์รัตน์, ๒๕๕๒ : ๑-๒๘๘) มีเรื่องที่น่าสังเกตเป็นอย่างยิ่ง คือ ในการแต่ง “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๔๕, ๔๖ ซึ่ง ตรงกับระยะเวลาที่สุนทรภู่อยู่เพชรบุรี และได้แต่ง “กาพย์พระไชยสุริยา” พร้อมกันในนิทานหน้า ๘๙๗, ๙๐๔-๙๐๕, ๙๑๒-๙๑๓, ๙๒๗ สุนทรภู่ได้กล่าวถึงแผ่นดินไหว กลืนไปกับบทอัศจรรย์เป็นค� ำกลอน โดย เฉพาะในหน้า ๘๙๗ ที่มีค� ำว่า “เหมือนเมื่อปีมีวันจันทร์อังคาส” ดังเคยกล่าวมาแล้ว และอื่น ๆ อีกหลาย ครั้งตามล� ำดับ ในไม่กี่หน้า และก็คงเป็นตอนแรกที่เริ่มแต่งถวายกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพด้วย คือ “พลางอิงแอบแนบหลังนั่งกระแซะ ปะเหลาะปะแหละลูบต้องท� ำนองใน ประคองนางวางแท่นแสนสวาท สัมผัสพาดเพิ่มจิตพิสมัย อัศจรรย์ลั่นเลื่อนสะเทื้อนไป ที่ถ่านไฟเก่าดับก็กลับโพลง เหมือนเมื่อปีมีวันจันทร์อังคาส โลกธาตุเลื่อนลั่นควันโขมง เขาเนมินท์อิสินธรเคลื่อนคลอนโคลง ทะเลโล่งลมคลื่นเสียงครื้นครึก พวกส� ำเภาเหล่าที่รอค้างมรสุม ออกแล่นลุ้มกลางคืนจนดื่นดึก” “ค่อยสั่นคลอนถอนหลุดหลากสุดใจ แผ่นดินไหวเลื่อนลั่นเสียงครั่นครื้น