สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

105 ทศพร วงศ์รั ตน์ วารสารราชบัณฑิตยสถาน ปีที่ ๓๙ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๗ ที่น่าสนใจกว่า เพราะเป็นหลักฐานอีกข้อหนึ่งที่ท� ำให้ผู้เขียนปักใจว่า โดยภาพหรือฉากรวม บริเวณ เหล่านี้เป็นบริเวณของเกาะเกร็ด นั่นคือ ค� ำว่า “เกาะค้างคาว” ซึ่งพาดพิงได้ถึงชื่อ “วัดค้างคาว” ที่ตั้งอยู่ เหนือปากคลองบางกรวยด้านฝั่งตะวันตกของแม่น�้ ำเจ้าพระยา ใต้แม่น�้ ำอ้อม เป็นวัดที่สร้างขึ้นในปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๒๖ หรือก่อนสุนทรภู่เกิด ๓ ปี อาจเป็นวัดที่อยู่ใกล้บ้านบิดามารดาของนางนิ่มภรรยาของสุนทรภู่ น่าสังเกตว่า ตัวอย่างค� ำกลอนที่ยกมากล่าวนี้ มีเค้าของเนื้อหาเดียวกันที่มีกล่าวอยู่ในบทร� ำพัน ฝัน ของ “ร� ำพันพิลาป” ซึ่งผู้เขียนจะเลือกยกมาเสนอต่อไป จากค� ำกลอนตอนที่ ๕๐ นางเสาวคนธ์ได้เมืองวาหุโลม หน้า ๙๘๑, ๑๐๐๒ ดังกล่าว ที่สุนทรภู่ กล่าวถึง “ป้อม”“ป้อมปืน” น่าจะหมายถึง “ป้อมแก้ว” ที่คงจะตั้งอยู่บริเวณตลาดแก้ว และ “ป้อมทับทิม” ที่เคยอยู่หน้าวัดเฉลิมพระเกียรติ แต่ต่อมาน�้ ำได้เซาะจนพังหมดไปแล้ว ปัจจุบันเหลือเพียงก� ำแพงหน้าวัด แต่ก็ได้เปลี่ยนสภาพ เพราะมีการบูรณะซ่อมแซมต่อ ๆ กันมาหลายครั้ง ทั้ง ๒ ป้อมสร้างขึ้นใน พ.ศ. ๒๒๐๘ สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ส� ำหรับการเดินทางด้วยเรือไปแสวงบุญ ที่เข้าใจว่าเป็นวัดปากอ่าว บนเกาะเกร็ด ของกรมหมื่น อัปสรสุดาเทพ ในเดือน๘ปีฉลู พ.ศ. ๒๓๘๔น่าจะต้องได้รับพระราชานุญาต เพราะนอกจากจะมีผู้ติดตามแล้ว ก็มีการตระเตรียมเป็นการส่วนพระองค์ ดังมีกล่าวอยู่ในนิทาน ตอนที่ ๔๘, ๕๑ หน้า ๙๖๓, ๑๐๓๖, ๑๐๓๗ ว่า “ให้ลอบท� ำส� ำเภายาวเก้าเส้น ส� ำหรับเล่นทะเลลึกฝึกทหาร เลือกล้าต้าต้นหนพวกคนงาน ล้วนช� ำนาญทวาในสาชล พวกนารีที่เป็นข้าทั้งห้าร้อย เคยใช้สอยการศึกได้ฝึกฝน จะไปด้วยช่วยเจ้าเมื่อคราวจน ทั้งพวกพลขอเฝ้าตามเจ้านาย ขนข้าวน�้ ำล� ำเลียงเสบียงไพร่ บรรทุกไว้ในเรือนั้นเหลือหลาย ก� ำหนดนัดจัดแจงไม่แพร่งพราย ทั้งไพร่นายพันร้อยรอคอยฟังฯ” “มีรับสั่งทั้งชนกชนนี พระอัยกีอัยกาส่งมาเรือ” “ออกน�้ ำเชี่ยวฝ่าคลื่นขึ้นข้างเหนือ ใหญ่กว่าเรือไปมาเที่ยวค้าขาย สังเกตแดนแผนที่บุรีราย จะเข้าฝ่ายฝั่งพาราวาหุโลม” “ส� ำเภาจอดทอดท่าริมสาคร เห็นแน่นอนนางจะมาเภตรานี้ เมื่อแรกท� ำจ� ำได้ทั้งใบเสา ผิดส� ำเภาชาวเมืองมีเครื่องสี่” ส่วนความแพร่งพรายของเหตุการณ์ จนท� ำให้ต้องมีการหลบหน้าหลบตากัน และความวิตกว่า เจ้าหญิง “ จะทรงครรภ์ ” ก็มีกล่าวอยู่ในนิทาน ตอนที่ ๔๕, ๕๑ หน้า ๘๙๙, ๑๐๔๑, ๑๐๔๔ ว่า “แม้มิพ้นจนใจจะให้อยู่ คงจะสู้ซอกซอนสัญจรหนี พรุ่งนี้เช้าเราจะลาไปธานี อยู่ที่นี่อีทมิฬจะนินทา