สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

โรคไตเรื้อรังที่ควรพิจารณาทบทวนอย่างเร่งด่วน 44 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 1 January-March 2015 กว่า ๓๐,๐๐๐ ล้านเหรียญสหรัฐต่อปี และประเทศไทยต้องเสียเงินหลายหมื่นล้านบาทต่อปี นอกจากนี้ ยังมีผลกระทบต่อสุขภาพและวิถีชีวิตของผู้ป่วยอย่างต่อเนื่อง เป็นปัจจัยเหตุส� ำคัญอย่างหนึ่งที่ถ่วงดุล การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ ปัจจัยเหตุที่ท� ำให้การรักษาป้องกันภาวะไตวายเรื้อรังขั้นสุดท้ายไม่ประสบผลส� ำเร็จ มี ๔ ประการ ดังนี้ ๑. ตัวดัชนีคัดกรองไม่มีประสิทธิภาพ ๒. กลไกส� ำคัญที่ท� ำลายไตไม่แน่ชัด ๓. การรักษาป้องกันล่าช้า ๔. ผลการรักษาล้มเหลว ๑. ตัวดัชนีคัดกรอง ตัวดัชนีคัดกรองภาวะไตเสื่อมคือ การวัดระดับครีแอทินินในน�้ ำเลือด และการวัดระดับไมโครแอลบูมิน ในปัสสาวะ (ค่าปรกติไม่เกิน ๓๐ ไมโครกรัม/มิลลิกรัมของครีแอทินินในปัสสาวะ) โดยทั่วไปค่าผิดปรกติของ ระดับครีแอทินินต้องมากกว่า ๑ มิลลิกรัม/น�้ ำเลือด ๑๐๐ ซีซี จากการศึกษาวิจัยพบว่า การก� ำหนดค่า ครีแอทินินในน�้ ำเลือดระดับดังกล่าวจะสอดคล้องกับอัตรากรองสารไตต�่ ำกว่าร้อยละ ๕๐ ของค่าปรกติ หรือ ต�่ ำกว่า ๖๐ มิลลิลิตร/นาที (อัตรากรองสารไตปรกติ ๑๒๐ มิลลิลิตร/นาที) ซึ่งเป็นการตรวจจับภาวะไตเสื่อม ที่ค่อนข้างมากแล้ว (ตารางที่ ๑) เป็นที่ประจักษ์ชัดว่า การยึดถือหลักคิดดังกล่าวไม่สามารถคัดกรองภาวะ ไตเสื่อมระยะแรก ๆ ได้ (ระยะ ๑, ๒) ท� ำให้ต้องนิยามภาวะโรคไตเรื้อรัง คือ ผู้ป่วยโรคไตที่มีภาวะไตเสื่อม มากกว่าร้อยละ ๕๐ (นริสา ฟูตระกูล และ ประสิทธิ์ ฟูตระกูล, ๒๕๕๖) ในท� ำนองเดียวกัน การใช้ดัชนีคัดกรอง ไมโครแอลบูมินเพื่อตรวจจับภาวะไตอักเสบจากโรคเบาหวาน ก็ให้ข้อมูลที่ไม่ดีพอเช่นกัน เพราะผู้ป่วยโรค เบาหวานที่มีไมโครแอลบูมินปรากฏในปัสสาวะมักมีภาวะไตเสื่อมใกล้เคียงกับระดับร้อยละ ๕๐ หรือมากกว่า (ตารางที่ ๒) ทัศนคติของแพทย์ช� ำนาญการโรคไตดังกล่าวเป็นความเชื่อที่ไม่ถูกต้อง เพราะท� ำให้การวินิจฉัย ภาวะไตเสื่อมล่าช้า ในขณะที่ผู้ป่วยที่ไตเสื่อมระยะแรก ๆ ไม่ได้รับการดูแลและรักษาป้องกันอย่างเหมาะสม ตารางที่ ๑ ดัชนีคัดกรองระดับความรุนแรงของภาวะไตเสื่อม ดัชนี ระดับครีแอทินิน (มิลลิกรัม/๑๐๐ ซีซี) อัตรากรองสารไต (มิลลิลิตร/นาที/๑.๗๓ ม. ๒ ) ค่าปรกติ ไม่เกิน ๑ ๑๒๐ ไตเสื่อมระดับ ๑ ไม่เกิน ๑ ๙๐-๑๑๙ ไตเสื่อมระดับ ๒ ไม่เกิน ๑ ๖๐-๘๐ ร้อยละ ๕๐