สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

สมชาย วงศ์วิเศษ และ คณิต อรุณรัตน์ 15 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๘ กับพลังงานหมุนเวียนชนิดอื่น ๆ ในพื้นที่ชนบทที่ไม่มีระบบสายส่งไฟฟ้า โรงไฟฟ้าพลังน�้ ำขนาดเล็กสามารถ ใช้ผลิตไฟฟ้าให้แก่ชุมชนได้โดยตรง ด้วยเหตุนี้โรงไฟฟ้าพลังน�้ ำจึงมีความส� ำคัญในหลายประเทศ ประเทศไทย เป็นประเทศหนึ่งที่มีแหล่งน�้ ำขนาดเล็กและขนาดใหญ่หลายแห่ง ซึ่งสามารถน� ำมาใช้ในการผลิตไฟฟ้าได้ ดังนั้น การศึกษาสถานการณ์ปัจจุบันและศักยภาพของพลังงานน�้ ำในประเทศไทยจึงเป็นสิ่งที่น่าสนใจ บทความนี้น� ำเสนอสถานการณ์ปัจจุบันและศักยภาพของพลังงานน�้ ำในประเทศไทย อีกทั้งยังได้น� ำเสนอ แผนพัฒนาส่งเสริมการใช้พลังงานน�้ ำของประเทศไทยในอนาคตอีกด้วย ๒. สถานการณ์ปัจจุบันของไฟฟ้าพลังงานน�้ ำในประเทศไทย การพัฒนาไฟฟ้าพลังงานน�้ ำในประเทศไทยมาจากหน่วยงาน ๓ หน่วย คือ การไฟฟ้าฝ่ายผลิต แห่งประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) และกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์ พลังงาน (พพ.) เมื่อพิจารณาจากก� ำลังการผลิต โรงไฟฟ้าพลังน�้ ำในประเทศไทยสามารถแบ่งออกได้เป็น ๔ ประเภท (Rojanamon et al., 2009: 2336–2348) คือ โรงไฟฟ้าพลังน�้ ำขนาดจิ๋ว (ต�่ ำกว่า ๒๐๐ กิโลวัตต์) โรงไฟฟ้าพลังน�้ ำขนาดเล็ก (๒๐๐-๖,๐๐๐ กิโลวัตต์) โรงไฟฟ้าพลังน�้ ำขนาดกลาง (๖,๐๐๐-๒๐,๐๐๐ กิโลวัตต์) และโรงไฟฟ้าพลังน�้ ำขนาดใหญ่ (มากกว่า ๒๐,๐๐๐ กิโลวัตต์) ใน พ.ศ. ๒๕๕๗ กรมพัฒนาพลังงานทดแทน และอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) รายงานว่า โรงไฟฟ้าพลังน�้ ำในประเทศไทยมีก� ำลังการผลิตบนสายส่งรวมทั้งสิ้น ประมาณ ๓,๔๙๗ เมกะวัตต์ คิดเป็นร้อยละ ๑๑ ของก� ำลังการผลิตทั้งระบบ (กรมพัฒนาพลังงานทดแทน และอนุรักษ์พลังงาน, ๒๕๕๗, http://www.dede.go.th/dede/images/stories/file/filemap_re/Sep13/ hydro%20power%20plant_september2013.png) ตารางที่ ๑ แสดงให้เห็นว่า ประเทศไทยมีก� ำลัง การผลิตไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าพลังน�้ ำขนาดใหญ่ประมาณ ๓,๓๘๗ เมกะวัตต์ โดยที่เขื่อนภูมิพลมีก� ำลัง ผลิตไฟฟ้ามากที่สุดในประเทศ คือ ๗๗๙ เมกะวัตต์ ตามมาด้วยเขื่อนศรีนครินทร์ ๗๒๐ เมกะวัตต์ และ เขื่อนสิริกิติ์ ๕๐๐ เมกะวัตต์ ซึ่งมีก� ำลังผลิตไฟฟ้าเท่ากับเขื่อนล� ำตะคอง ตารางที่ ๑ โรงไฟฟ้าพลังน�้ ำขนาดใหญ่ในประเทศไทย (กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน, ๒๕๕๗, http://www.dede.go.th/dede/images/stories/file/filemap_re/Sep13/hydro%20 power%20plant_september 2013.png) จังหวัด ชื่อโรงไฟฟ้า กำ �ลังการผลิตติดตั้ง (เมกะวัตต์) ตาก ภูมิพล ๗๗๙.๒ กาญจนบุรี ศรีนครินทร์ ๗๒๐