สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

มารดาของสุนทรภู่ชื่อบัว 182 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 1 January-March 2015 ๓๐. “ต้นโศกไทรใหญ่ยิ่งยื่นกิ่งค้อม จะให้ค่อมอาศรมร่มส� ำราญ จึงปลูกบรรศาลาก่ออาศรม ที่รื่นร่มรุกโขรโหฐาน” โรงฉันที่สรงน�้ ำริมล� ำธาร เป็นชั้นชานชะวากเหมือนฉากบัง ด้วยหน่อไทไปก� ำกับก� ำชับช่าง อาศรมสร้างสุดงามทั้งสามหลัง” ดูครึ้มครื้นรื่นรมย์ที่ร่มรัง มีเขื่อนกั้นบัลลังก์ก็นั่งนอน ริมกุฎีมีสระปทุมชาติ ระดะดาษดอกดวงบัวหลวงสลอน สมถวิลสินสมุทรสุดสาคร สิ้นทุกข์ร้อนรีบมาถึงธานี” “เป็นสิ้นความสามพระองค์อยู่ทรงพรต ที่บรรพตสิงคุตร์ดุจนิมนต์” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๖๔ พระอภัยมณี นางสุวรรณมาลี นางละเวง ไปอยู่เขาสิงคุตร์ หน้า ๑๒๗๘) ค� ำกลอนข้างต้นนี้ ผู้เขียนสันนิษฐานว่า สุนทรภู่ซึ่งสึกจากพระแล้วตั้งแต่ตอนที่ ๕๑ หน้า ๑๐๔๙ และได้มาอยู่ในพระบารมีของกรมขุนอิศเรศรังสรรค์ เรื่องจึงน่าจะเขียนขึ้นด้วยความจดจ� ำขณะ อยู่ที่พระราชวังเดิม ธนบุรี ให้เป็นฉากธรรมชาติ และสถานที่ที่สุนทรภู่ใช้เล่าหรือร�่ ำไรเรื่องที่อยู่ในใจ และ คงจะต้องระลึกถึงมารดาที่เสียชีวิตไปแล้ว ตั้งแต่ตอนที่ ๔๖ หน้า ๙๒๖ อีกครั้ง ก่อนจบนิทาน ในเดือนสี่ ปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๓๘๘ ไว้ด้วยค� ำว่า “บัวหลวง” ดังกล่าวอย่างชัดเจน เข้าใจว่าบริเวณที่จ� ำมาแต่งนี้คือ วัดเขาบันไดอิฐที่สุนทรภู่น่าจะต้องคุ้นเคยอย่างมาก เพราะต้องใช้เป็นที่พ� ำนักแทบทุกครั้งตอนเป็นพระ ขณะไปอยู่ในเพชรบุรี โดยมีเค้ามาตั้งแต่ในนิทานเช่นตอนที่ ๒๓ หน้า ๓๕๓ เป็นค� ำกลอนเหมือนเคย วางแผนไว้ว่า “เมื่อแก่เฒ่าเล่าจึงกลับมาบรรพชา จ� ำพรรษาเสียด้วยกันจนวันตาย” ในความหมายตอนนั้น ถึงตัวเองกับนางนิ่ม โดยเฉพาะความเด่นที่ต่อมา ใน “นิราศเมืองเพชร” ก็ได้กล่าวไว้เป็นเหมือนเล่า ความคิดเดิม ที่เห็นวัดนี้มีธรรมชาติแวดล้อมที่ถูกใจ และเล็งไว้เป็นทางเลือก หากคิดบวชตลอดชีวิต ก็จะ ได้มาอยู่ต่อที่วัดแห่งนี้ จึงพรรณนาไว้อย่างเป็นพิเศษ โดยเฉพาะความเด่นที่เป็นวัดมีป่าไผ่ ว่า “แล้วลดเลี้ยวเที่ยวไปบันไดอิฐ ต่างเพลินพิศเพิงผารุกขาเขา จิกจันทน์แจงแทงทวยกรวยกันเกรา โมกข์แมงเม่าไม้งอกซอกศิลา เหล่าลั่นทมยมโดยร่วงโรยกลิ่น ระรวยรินรื่นรื่นชื่นนาสา โบสถ์วิหารลานวัดทัศนา ล้วนศิลาแลสะอาดด้วยกวาดเตียน มีกุฎีที่พระสงฆ์ทรงสถิต พฤกษาชิดชั้นไผ่เหมือนไม้เขียน น่าสนุกรุกขชาติดาษเดียร เที่ยวเดินเวียนวงรอบขอบคีรีฯ พอแดดร่มลมชายสบายจิต เที่ยวชมทิศทุ่งทางกลางวิถี ทั่วประเทศเขตแคว้นแดนพริบพรี เหมือนจะชี้ไปไม่พ้นแต่ต้นตาล ที่พวกท� ำน�้ ำโตนดประโยชน์ทรัพย์ มีดส� ำหรับเหน็บข้างอย่างทหาร”