สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ทศพร วงศ์รัตน์ 181 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๘ ๒๘. “พระอภัยได้สดับอภิวาท ด้วยข้าบาทกับพระน้องทั้งสองศรี ไปเยี่ยมศพพระชนกชนนี สองภูมีสู่สวรรคครรไล” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๖๒ พระอภัยมณีเข้าเมืองลังกา หน้า ๑๒๔๓) ดังชื่อตอนที่ ๕๒ แต่เป็นการเดินทางไปท� ำศพบิดา และมารดาของตัวเองด้วยค� ำกลอน “พระ ชนกชนนี สองภูมี” ดูเหมือนสุนทรภู่จะรู้ตัวว่า ในการแต่งเช่นนี้ เท่ากับได้แอบอ้างกระท� ำการเปรียบ เทียบจาบจ้วงล่วงล�้ ำพระบารมีของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และสมเด็จพระบรมราชินี ที่เคยมีมาปกเกล้าฯ จนท� ำให้ตัวเองเติบใหญ่ และมีผู้ค�้ ำจุนเหมือนเจริญรอยตามพระองค์มาตลอด หากจะ มีครั้งใดที่ตกต�่ ำก็เป็นเพราะเคราะห์กรรม ความจน และบุญน้อยของตัวเอง ดังที่เคยร�่ ำไรคร�่ ำครวญไว้แทบ ทุกบทของ “นิราศภูเขาทอง” หรือในการแต่งเรื่องไว้ทุกครั้ง หลังการแต่งมาอีก ๑๐ ตอน หรือตั้งแต่ตอน ที่ ๕๒ ถึงตอนที่ ๖๒ นี้ จึงแยกกล่าว และระลึกถึงการจากไปของบิดา และมารดาของตนเป็นการเฉพาะไว้ ด้วยค� ำกลอนข้างต้น หน้า ๑๒๔๓ (ดู เหตุของการติดคุก ใน พ.ศ. ๒๓๖๒-๒๓๖๓ ของสุนทรภู่ ใน “ก� ำเนิด พลายงาม” ที่มีกล่าวมาก่อนแล้วในผลงานฉบับนี้ของผู้เขียน) ๒๙. “ถึงใจน้องหมองหมางไปอย่างนี้ แต่ใจพี่ยังรักนั้นนักหนา เหมือนแมงภู่อยู่ที่พุ่มปทุมา จะรอรายั้งหยุดนั้นสุดใจ พลางลดองค์ลงแอบแนบสนิท เหมือนที่เคยเชยชิดพิสมัย ประโลมลูบจูบปรางท� ำอย่างไร นางก็ไม่ข้องขัดไม่ตัดรอน พระอุ้มขึ้นแท่นทองประคองถนอม นางไม่ยอมชั้นสุวรรณบรรจถรณ์” “พลางแอบอุ้มจุมพิตสนิทถนอม อ่อยังหอมอยู่ไม่หายทั้งซ้ายขวา เสียดายดวงพวงพุ่มปทุมมา แต่คลาดคลาเคลื่อนคล้อยไปหน่อยเดียวฯ” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๖๒ พระอภัยมณีเข้าห้องนางละเวง ศรีสุวรรณ เข้าห้องนางร� ำภาสะหรี หน้า ๑๒๕๔, ๑๒๕๖) ค� ำกลอนตอนนี้เป็นบทอัศจรรย์ ค� ำดังกล่าวที่เกี่ยวกับรูปทรงของนางละเวงวัณฬา หรือที่เป็นร่างซ้อน คือ นางร� ำภาสะหรี ทั้ง ๒ นางอยู่ในภาพของนางงิ้ว จึงไม่เกี่ยวกับชื่อมารดาของสุนทรภู่ที่ผู้เขียนก� ำลังค้นหา แต่แสดงวิสัยการแต่งค� ำกลอนที่ต้องการให้ครื้นเครง ผูกใจผู้อ่านโดยสุนทรภู่ ให้สังเกตชื่อนางทั้ง ๒ ในนิทาน เป็นฝ่ายฝรั่ง สุนทรภู่แต่งให้แต่ละชื่อมีลักษณะเป็นสร้อย เหมือนแสดงความเป็นฝรั่งที่มีชื่อสกุลต่างจาก ชื่อไทยของคนทั่วไปสมัยนั้นที่เป็นชื่อเดียว ชื่อคู่ตัวละครฝ่ายชายและหญิงของชื่อตอนนี้ แสดงร่างซ้อน ของตัวสุนทรภู่ และนางงิ้วอย่างชัดเจน