สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ทศพร วงศ์รัตน์ 179 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๘ “สะพรึบพร้อมไพร่ฟ้าประชาชี ชาวบุรีหรรษาสถาวร” “ด้วยไปถึงซึ่งจังหวัดรัตนา ชาวพารายาสุกสนุกสบาย” “ครองประเทศเขตแคว้นแสนส� ำราญ พระชนมานร้อยยี่สิบปีปลาย” อย่างไรก็ตาม บิดาของสุนทรภู่ที่สึกจากพระมาอยู่กรุงเทพฯ ตั้งแต่ก่อนเข้าพรรษา ปีชวด พ.ศ. ๒๓๗๑ (ดู ค� ำกลอนในนิทานตอนที่ ๒๓ หมายเลข ๑๘.๒) ก็มีอายุมากแล้ว จึงน่าคิดว่า ควรจะเกี่ยวข้อง กับการศึกครั้งที่มีกล่าวข้างต้นด้วยหรือไม่ เพราะตั้งแต่เดือนมกราคม ปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๓๗๖ ไทยยังได้เริ่ม รบกับญวนที่มีเขมรไปฝักใฝ่ ถึงปีฉลู พ.ศ. ๒๓๘๔ โดยในช่วงการแต่งพระอภัยมณีตอนนี้ กรมขุนอิศเรศรัง สรรค์ได้เป็นแม่ทัพใหญ่ ยกทัพเรือไปรบญวน ค� ำกลอนตอนนี้ ยังเป็นความพยายามอีกครั้งหนึ่ง ที่ผู้เขียน รวบรวมมา เพื่อค้นหาชื่อจริงของบิดา และมารดาของสุนทรภู่ แต่ก็ไม่ปรากฏ ๒๗. “จะกลับกล่าวท้าวสุทัศน์ขัตติเยศ มงกุฎเกศรัตนามหาสถาน ครองประเทศเขตแคว้นแสนส� ำราญ พระชนมานร้อยยี่สิบปีปลาย ให้ลืมหลงสรงเสวยพาลเลยละ ลมปะทะพระหทัยมิใคร่หาย คนแก่เฒ่าสาวใหญ่มิให้กราย คิดระคายเคืองขัดพระหัทยา ชอบพระทัยใช้สอยแต่สาวสาว ที่รุ่นราวรู้หลักโปรดหนักหนา ลืมบรรทมลมจับวับวิญญาณ์ พอเวลาไก่ขันสวรรคต ฝ่ายองค์พระมเหสีสามีม้วย ระทดระทวยทอดองค์ลงก� ำสรด สิ้นก� ำลังทั้งชราพิลาลด พระชนม์ปลดเปลื้องสวรรคครรไล” “ด้วยองค์พระชนกชนนี จอมโมลีโลกาสถาวร เดือนแปดปีวอกตะวันสายัณห์ย�่ ำ สิบเอ็ดค�่ ำพุธวันขึ้นบรรจถรณ์ ฤกษ์อรุณทูลกระหม่อมจอมนคร สองภูธรเธอสวรรคครรไล จึงจัดแจงแต่งพระศพครบเยี่ยงอย่าง ไว้บนปรางค์ปราสาททองอันผ่องใส” “พระอนุชาพาพระวงศ์ลงมารับ ไปประทับปรางค์มาศปราสาทศรี เห็นศพพระชนกชนนี อัญชลีแล้วสะอื้นกลืนน�้ ำตาฯ หน่อนรินทร์สินสมุทรทั้งนุชน้อง ก้มกราบสองพระศพซบเกศา ทั้งสี่องค์พงษ์กษัตริย์ขัตติยา ชลนานองตกซกกระเด็นฯ พระอภัยว่าพระคุณทูลกระหม่อม นิพพานพร้อมเสียมิให้ลูกได้เห็น เคยกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงดูให้อยู่เย็น โอ้จ� ำเป็นเพราะวิบากให้จากไป สินสมุทรร�่ ำว่าเคยมาเฝ้า พระโปรดเกล้านัดดาตรัสปราศรัย ครั้งนี้พระสวรรคครรไล ให้เปล่าใจนัดดาเหลืออาวรณ์” “ทั้งองค์พระอภัยฤทัยทด โศกก� ำสรดทั้งพระวงศ์เผ่าพงศา