สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ทศพร วงศ์รัตน์ 177 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๘ ถึงดึงดันเอาหนูพัด ที่อายุตอนนั้นประมาณ ๘ ขวบ จากวังหลัง หรือจากนางจัน และมารดา ไปขอรับพระ อุปถัมภ์จากหม่อมบุนนากที่เพชรบุรี จึงสรุปได้ว่า พระชนนี บิตุเรศ อัยกา อัยกีในตอนนี้ และที่นี้จึงเป็นร่าง ลอยตามนิทานในเค้าของบิดามารดาสุนทรภู่ เทียบได้กับปู่ย่าของหนูพัด เรื่องการแต่งงานของสินสมุทร ครั้งนี้น่าจะเป็นเรื่องจินตนาการของการหาเรื่องแต่ง ขณะสุนทรภู่อยู่ที่สุพรรณบุรี เพราะสถานที่แต่งงาน ก็ไม่พูดถึง อีกทั้งไม่มีค� ำกลอนแสดงถึงงานฉลอง อย่างครั้งสุดสาครหรือหนูตาบ ที่สุนทรภู่กล่าวไว้ยืดยาว หลายหน้าของตอนที่ ๔๗ โดยเฉพาะในหน้า ๙๔๒ ที่กล่าวว่า “เสร็จการเราเข้าเดือนหกจะยกไป แต่งงาน ให้เชษฐาสุดสาคร” และตอนนี้ก็ไม่มีค� ำใดที่เป็นร่องรอยเกี่ยวกับชื่อของมารดาของสุนทรภู่ มีที่น่าสังเกตอีกว่า ในนิทาน “โคบุตร” เริ่มตั้งแต่ตอนโคบุตรกู้เมือง ส� ำหรับตัวละครที่ชื่อ นางมณีสาคร ในเค้าที่จะเป็นของหนูพัด ก็เป็นน้อง ที่ชื่ออรุณ ๒๕. “สินสมุทรพูดคล่องว่าน้องแก้ว พี่ทิ้งแล้วลูกฝรั่งชังน�้ ำหน้า จะเชยชมสมสองกับน้องยา อย่าขืนว่ารักฝรั่งเหมือนอย่างนี้ จะใคร่ให้ประจักษ์ว่ารักสุด ตรงพระนุชคู่เสน่ห์มเหสี มีรับสั่งทั้งชนกชนนี พระอัยกีอัยกาส่งมาเรือ ให้จูบกอดยอดหญิงจริงนะน้อง พี่ก็ต้องตามค� ำไม่ล�้ ำเหลือ” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๔๘ สินสมุทรได้นางอรุณรัศมี หน้า ๙๗๗, ๙๗๘) การจินตนาการของสุนทรภู่ให้มีการแต่งงานระหว่างตัวละครสินสมุทรกับนางอรุณรัศมี ซึ่งทั้ง ๒ คือภาพของหนูพัดดังกล่าวมาแล้ว น่าจะเป็นการหาเรื่อง ให้มีเรื่องแต่งขณะขัดสนข้อมูล ตอนถูกให้หลบ ไปอยู่สุพรรณบุรี เนื้อหาน่าจะเป็นการรื้อฟื้นแทรกเหตุการณ์ตอนที่ ๓๗ เมื่อหนูพัดแต่งงานกับฉิม ก็เป็นได้ สุนทรภู่แต่งให้แนบเนียนขึ้นตั้งแต่ในตอนที่ ๔๗ ด้วยค� ำกลอนในหน้า ๙๔๓ ที่มีอยู่ว่า “สุดสาครเขาเป็นน้องทีหลัง เราต้องตั้งก่อนเหตุเป็นเชษฐา จะขืนดื้อถือสัตย์ขัดวิวาห์ คงน้อยหน้าอีฝรั่งจงฟังยาย” (ดู ค� ำอธิบายในหมายเลข ๒๔ โดยนัยของชื่อตอนที่ ๔๘) ๒๖. “ถึงโลหะจรีเหมือนตรีแทง คันทองแดงสี่ศอกเม็ดดอกบัว” “สองวันครึ่งถึงเมืองน� ำเรื่องข่าว เฝ้าหน่อท้าวทูลแจ้งแถลงไข วาโหมอ่านสารศรีที่สไบ ว่าพ่อไปรบรับอัปรา” “พอจบค� ำร�่ ำว่าเจ้าวาโหม น�้ ำตาโซมซึมตกซกซกไหล