สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ทศพร วงศ์รัตน์ 171 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๘ สุดสาครมีอายุได้ ๔ ขวบ และนางนิ่มที่ย้ายพระอุปถัมภ์จากหม่อมบุนนากที่เพชรบุรี มาอยู่ในพระอุปถัมภ์ ของ ๒ พระองค์นี้ พร้อม ๆ กับบิดาและหลานฝาแฝด ม่วงและค� ำ (สร้อยสุวรรณ และจันทรสุดา ในนิทาน) ที่วังหน้า บริเวณพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร ในปัจจุบัน แต่ยังคงร่างนางเงือกในภาพของนางนิ่มไว้ที่ เพชรบุรี ในฉากของเกาะแก้วพิสดาร ๒๐. “แม้เนื้อเย็นเป็นห้วงมหรรณพ พี่ขอพบศรีสวัสดิ์เป็นมัจฉา แม้เป็นบัวตัวพี่เป็นภุมรา เชยผกาโกสุมปทุมทอง เจ้าเป็นถ�้ ำอ� ำไพขอให้พี่ เป็นราชสีห์สิงสู่เป็นคู่สอง” “กับองค์พระอัยกีก็มีสาร มาด้วยการร้อนให้รีบไปหา มิไปตามความผิดอยู่บิดา พระเจ้าอาอย่าฟังชั่งเป็นไร” “โอ้สงสารพระชนกชนนี ต้องให้มีสารแสดงมาแจ้งการ จึงลดองค์ลงจากเก้าอี้อาสน์ น้อมค� ำนับอภิวาทราชสาร ให้เสนาอาลักษณ์พนักงาน เชิญมาอ่านที่ตรงหน้าพลับพลาชัย สารสมเด็จบิตุราชมาตุรงค์ สองพระองค์ทรงภพสบสมัย” “พระชนกชนนีของพี่นั้น มิใช่ทั่นยากไร้จะไปหา แต่แจ้งการสารศรีที่มีมา ก็จ� ำว่าเจ็บป่วยด้วยนิดน้อย พี่ไม่ไปใครจะกล้ามาว่ากล่าว มิใช่บ่าวใช่ไพร่เที่ยวใช้สอย” “อะไรเล่าเฝ้าหัวเราะเยาะไปได้ จะหยิกให้ห้อเลือดเดือดหนักหนา พลางแนบเน้นเคล้นพุ่มปทุมา นางค่อนว่าหน้าเบื่อเหลือละอาย จะผูกศอก็ไม่ผูกจะถูกหยิก ขืนจุกจิกหนีไปเสียให้หาย พระว่าพี่มิให้กอดจะวอดวาย ได้กอดก่ายแล้วก็ฟื้นค่อยชื่นใจ พลางโอบอุ้มจุมพิตสนิทถนอม งามละม่อมละมุนจิตพิสมัย” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๓๖ พระอภัยมณีท� ำผูกคอตาย ได้นางละเวงและศรีสุวรรณ คิดอุบายเชิญพระอภัยมณีกลับ หน้า ๖๖๒, ๖๗๖, ๖๘๐, ๖๘๓, ๖๘๙) สุนทรภู่แต่งตอนนี้ ในบทของการพลอดฝากรัก และบทอัศจรรย์ ต่อจากตอนที่ ๓๑ ในเค้าของ การเริ่มรู้จักกับนางงิ้ว ในราวเดือนมกราคม ปีเถาะ พ.ศ. ๒๓๗๔ ขณะเดินทางไปบังสุกุลขุนแพ่งที่เพชรบุรี ค� ำในความหมายถึงบัวจึงเกี่ยวข้องกับนางงิ้วเท่านั้น ค� ำกล่าวถึง พระอัยกี และพระชนกชนนี เป็นส่วนของ อุบายที่ศรีสุวรรณ และสินสมุทรสร้างเรื่อง หาเหตุผลให้พระอภัยมณีออกห่างจากนางละเวงในภาพของ นางงิ้ว ตามนิทานในความคิดแต่งเรื่องของสุนทรภู่ โดยเป็นจดหมายมาหลอกว่าบิดาป่วย จึงเป็นการสร้าง เรื่องให้พระอภัยมณีถือดีที่จะไม่ไปเยี่ยม เป็นนิทานด้วยค� ำว่า “มิใช่บ่าวใช่ไพร่เที่ยวใช้สอย”