สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ทศพร วงศ์รัตน์ 169 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๘ โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณทูลกระหม่อม จะพรักพร้อมอยู่บ� ำรุงซึ่งกรุงศรี หรือทุกข์โศกโรคภัยสิ่งไรมี ถึงสิบปีแล้วมิได้ไปใกล้กราย พระสอนสั่งหวังจะปลูกให้ลูกรัก ประเสริฐศักดิ์สมจิตที่คิดหมาย มาจ� ำจากพรากพลัดกระจัดกระจาย ไม่เห็นหายเห็นพระองค์คงจะคอย แล้วอวยชัยให้มหากฤดาการ ทั้งน้องหลานลูกยาอย่าราคี จงปรากฏยศถาอานุภาพ อรินทร์ราบเรียบทางกลางวิถี ช่วยทูลฉลองสองชนกชนนี ว่าพี่นี้จะไปเฝ้าต่อเจ้ามาฯ ศรีสุวรรณอัญชลียินดีนัก เรียกลูกรักกับหลานคลานมาหา ไปบังคมสมเด็จพระบิตุลา ทูลลาป้าลาพระอัยกี แล้วสามองค์ทรงล� ำก� ำปั่นใหญ่ ให้กางใบล้วนแต่ผ้าแพรสี ทั้งเรือตามสามร้อยลอยวารี พอลมดีใช้ใบไรไรมาฯ” ผู้อ่านต้องเข้าใจให้ชัดเจนว่า ตามนิทาน ศรีสุวรรณก็คือร่างอีกร่างหนึ่งของสุนทรภู่ เช่นเดียวกับ พระอภัยมณี ซึ่งเป็นร่างในฐานะพี่ ในที่นี้เป็นเหตุการณ์ก่อนเข้าพรรษาในปีชวด พ.ศ. ๒๓๗๑ ศรีสุวรรณ และสินสมุทรถูกก� ำหนดให้เดินทางไปหาบิดาคือไปเมืองแกลง หลังจากคิดมาตั้งแต่ตอนที่ ๒๐ ประจวบกับ การปราบกบฏเจ้าอนุวงศ์ ตอนนี้จึงไปจริง เพื่อรับบิดามากรุงเทพฯ และเมื่อมาถึงแล้ว “ช่วยทูลฉลองสอง ชนกชนนี ว่าพี่นี้จะไปเฝ้าต่อเจ้ามาฯ” จึงเรียกให้สินสมุทรไปลาพระอภัยมณีคือ “พระบิตุลา” และ “ลา ป้าลาพระอัยกี” ก่อนออกเดินทาง “พระอัยกี” ที่กล่าวในที่นี้น่าจะหมายถึงมารดาของสุนทรภู่ อีกทั้งญาติ ผู้ใหญ่ หรือผู้สูงอายุที่เคารพ ที่วังหลังและวังหน้า ต่างกับในค� ำกลอนต่อ ๆ ไป ในตอนเดียวกัน การที่สุนทร ภู่กล่าวว่า ไม่พบบิดาและมารดาเป็นเวลาถึง ๑๐ ปี ในความเป็นจริง ก็ตั้งแต่ราวกลางปีวอก พ.ศ. ๒๓๖๗ จึงเป็นเวลาเพียง ๓-๔ ปีเท่านั้น หรือถือว่านานแล้ว แต่หากเป็น ๑๐ ปีจริง ก็แสดงว่า สุนทรภู่นึกไปถึง ตั้งแต่ตอนคดีกรมหมื่นศรีสุเรนทร์ทิ้งบัตรสนเท่ห์ในปีชวด พ.ศ. ๒๓๕๙ แล้วสุนทรภู่ถูกเพ่งเล็ง เพราะ รู้จักกัน สุนทรภู่ได้หลบไปหาบิดาที่เมืองแกลง จังหวัดระยองก่อน แล้วจึงลอบน� ำหนูพัดจากนางจันที่วัง หลังเดินทางพาไปเพชรบุรี เพื่อให้อยู่กับนางนิ่ม ในพระอุปถัมภ์ของหม่อมบุนนาก ๑๘.๒ “จะกล่าวล� ำก� ำปั่นสามกษัตริย์ เคยสันทัดแถวทางที่กลางหน รู้แห่งที่มีน�้ ำทุกต� ำบล เหล่าพวกพลไพร่นายสบายใจ” “ท้าวสุทัศน์ตรัสสั่งขุนเสนี ให้ขึ้นตีกลองศึกเสียงครึกครื้น” “ศรีสุวรรณครั้นถึงท่าพากุมาร มากราบกรานพระบิดาเข้ามาวัง” “พระอัยกาอัยกียินดีครัน ต่างชิงกันกอดหลานสงสารนัก ประโลมลูบจูบจอมถนอมแนบ น้อยหรือแทบย่าปู่ไม่รู้จัก ล้วนละม้ายคล้ายพ่อนรลักษณ์ พระเชยพักตร์พิสวาสนาถนัดดา