สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

มารดาของสุนทรภู่ชื่อบัว 168 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 1 January-March 2015 เรื่องราวตอนนี้ น่าจะเป็นเหตุการณ์ชีวิตสุนทรภู่ในปีชวด พ.ศ. ๒๓๕๙ เล่าเป็นนิทาน ครั้งน� ำหนู พัดจากวังหลัง ไปรับพระอุปถัมภ์จากหม่อมบุนนากที่เพชรบุรี (ขณะศรีสุวรรณกับสินสมุทรออกจากเมือง รมจักรในฉากของวังหลัง) สุนทรภู่ในร่างของศรีสุวรรณจึงลามารดา แต่ก็แต่งรวมทั้งบิดาทั้งที่ยังอยู่ ที่เมืองแกลงด้วย ขณะเดียวกัน ก็จินตนาการถวายการร�่ ำลากรมพระราชวังบวรสถานพิมุข ที่ได้แต่งให้คง มีพระชนม์อยู่ต่อมา พร้อมเจ้าครอกข้างในทองอยู่ พระอัครชายา ที่ตนนับถือเหมือนผู้บังเกิดเกล้าของตน (แต่ก็หยอกล้อทั้งสองพระองค์ไว้มาก เช่น เป็นนิทานตอนที่ ๔๑ หน้า ๗๙๘-๗๙๙) ส่วน “นงนุช” คือนางจัน จากหลักฐานนี้ที่พาดพิงถึงบิดา และมารดาของสุนทรภู่ แต่ไม่มีเค้าของชื่อจริงปรากฏ ๑๗. “ไปพาราย่าปู่ขึ้นสู่วัง ให้พร้อมพรั่งวงศาเสนาในฯ” “พระหน่อน้อยถามองค์พระทรงเดช จะโปรดเกศลูกยาพาไปไหน ถ้าสงสารมารดาได้ว่าไว้ ถ้าแม้นไม่พบปะพระบิดา ให้ลูกยาพาไปเมืองผลึก ด้วยร� ำลึกถึงพระแม่แลวงศา แล้วจะมอบขอบขัณฑเสมา ให้ลูกยาอยู่ส� ำราญผ่านบุรี พระบิดาว่าจะไปกรุงไกรก่อน ลูกจะวอนพระมารดามารศรี ไปพาราย่าปู่แม้นอยู่ดี แล้วลูกนี้จึงจะลามากับนางฯ” “นางกอดจูบลูบหลังสินสมุทร ช่างแสนสุดซื่อถามตามภาษา จึงว่าแม้แต่อยู่กับพระอัยกา อ่านต� ำราข้างที่มิได้เว้น ด้วยไม่มีพี่น้องเป็นชายชาติ จะหมายมาดช่วยทุกข์เมื่อขุกเข็ญ” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๒๐ พระอภัยมณีปรึกษากับสินสมุทรจะกลับเมืองรัตนา หน้า ๓๐๖) นิทานตอนนี้ เริ่มด้วยเหตุการณ์ปราบกบฏเจ้าอนุวงศ์เป็นครั้งแรก ที่เกิดขึ้นตั้งแต่เดือนมกราคม ปีจอ พ.ศ. ๒๓๖๙ แต่ตามค� ำกลอนท้ายตอนที่ยกมานี้ให้เค้าความคิดของสุนทรภู่ในขณะปรึกษาความกับ หนูพัด ซึ่งก็คิดถึงแม่คือนางจัน ขณะยังอยู่ที่วังหลังใต้พระบารมีของกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข หรือ พระอัยกาตามนิทาน ว่าจะชวนกันไปพบย่าและปู่ ซึ่งก็คือบิดา และมารดาของสุนทรภู่ โดยเฉพาะบิดาซึ่ง ขณะนั้นยังอยู่ที่เมืองแกลง จังหวัดระยอง ๑๘.๑ “พระอภัยได้ราชาภิเษก กับองค์เอกอัคเรศเกศสนม ทั่วประเทศเขตแคว้นแสนอุดม เสวยสมบัติสบายมาหลายเดือน เมื่อวันนั้นบรรทมบรรจถรณ์แท่น ให้โศกแสนเสียใจใครจะเหมือน แต่จากไกลไอศวรรย์มาฟั่นเฟือน มิได้เยือนพระชนกชนนี