สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ทศพร วงศ์รัตน์ 167 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๑ ม.ค.-มี.ค. ๒๕๕๘ “โตติ้งสิงห์ตั้งเหมือนดั่งเป็น” - รัชกาลที่ ๓ “ดูผงกผกเผ่นไม่ผันผยอง” - สุนทรภู่ “มาแต่ไหนใหม่ตัวนี้มีท� ำนอง” - รัชกาลที่ ๓ “เสือกไม่ไปไสไม่คล่องมาแต่จีน” - สุนทรภู่ ๑๕. “อยู่วันหนึ่งถึงยามเข้าไสยาสน์ นึกอนาถนิ่งคิดพิศวง ด้วยพลัดพรากจากตระกูลประยูรวงศ์ มาเปลี่ยวองค์อ้างว้างอยู่กลางทะเล” “ฝ่ายองค์พระอภัยวิไลโฉม คิดถึงโยมอยู่ในห้องยิ่งหมองศรี” “คิดถึงสองพระชนกที่ปกเกล้า จะสร้อยเศร้าทุกข์ตรอมจนผอมเหลือง แม้นไปถึงธานีบุรีเมือง พอแจ้งเรื่องทุกข์ร้อนไม่นอนใจ” “เห็นส� ำเภาเขามาถ้ามิไป ไหนจะได้พบวงศ์พงศ์ประยูร จ� ำจะจากพรากพลัดก� ำจัดเจ้า อย่าสร้อยเศร้าสายสวาทไม่ขาดสูญ จงอยู่ดีศรีสุดาอย่าอาดูร จงเพิ่มพูนผาสุกทุกเวลาฯ” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๑๒, ๑๓ พระอภัยมณีโดยสารเรือนางสุวรรณมาลี พระอภัยมณีลานางเงือก หน้า ๑๗๑, ๑๘๑, ๑๘๘) สุนทรภู่แต่งตอนนี้ในระยะหลังการบวชในกลางปีวอก พ.ศ. ๒๓๖๗ แสดงเค้าประวัติของ ตัวเอง ที่ได้รับพระกรุณาจากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นเรือเดินทางไปเมืองแกลง จังหวัด ระยอง เพื่อเยี่ยมและแสดงตัวเองว่า ได้บวชเป็นพระแล้วแก่บิดา แล้วเดินทางกลับไปเพชรบุรี รอนางนิ่มให้ ก� ำเนิดหนูตาบ และแต่งเรื่องร� ำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ที่ต่อมาปลวกในพระวิหารวัดเลียบได้ท� ำลายไป (ดู ค� ำอธิบายในหมายเลข ๑๒, ๓๐) จนอีก ๖ ปี ๓ เดือน ต่อมาได้แต่ง “นิราศภูเขาทอง” ศรีสุดาในค� ำกลอนหมายถึงนางนิ่ม ๑๖. “ครั้นสรรพเสร็จเสด็จด� ำเนินนาด ไปปราสาทบิตุรงค์พร้อมวงศา อภิวาทบาทมูลต่างทูลลา พระมารดาบิตุรงค์อยู่จงดีฯ จอมกษัตริย์อัดอั้นกลั้นสะอื้น อุตส่าห์ฝืนพักตร์สนองทั้งสองศรี เจริญเถิดเกิดลาภปราบไพรี พบพระพี่พามาพาราเรา ศรีสุวรรณอัญชลีทูลสนอง ขอบุญสองพระชนกช่วยปกเกล้า จะเดินทางกลางน�้ ำลงส� ำเภา ไปเที่ยวเดากว่าจะพบประสบกัน ขอฝากองค์นงนุชสุดสวาท ไว้ใต้บาทสองกษัตริย์เหมือนฉัตรกั้น” (จาก “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ตอนที่ ๑๗ ศรีสุวรรณเตรียมการจะตามพระอภัยมณี หน้า ๒๖๓)