สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

มารดาของสุนทรภู่ชื่อบัว 162 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 1 January-March 2015 ฉบับปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๓๗๖ เป็นการเดินทางในเดือน ๔ ซึ่งเป็นหน้าแล้งเช่นกัน แต่เป็นเส้นทางริมทะเล สมัยนั้น จึงไม่มีเรื่องของบัวซึ่งเป็นพืชน�้ ำจืดเข้ามาให้พาดพิงถึง จึงนับว่า เป็นหลักฐานอีกอย่างหนึ่งส� ำหรับ ใช้แสดงการแต่งที่ส่อให้เห็นว่า มีการค� ำนึงถึงข้อเท็จจริงอยู่ไม่น้อย และเป็นของสุนทรภู่ด้วยเช่นกัน อนึ่ง จากข้อสังเกตว่า ค� ำกลอนในบทคิดคะนึงไปถึงคนรักที่คงจะหมายถึงนางม่วง ด้วยอยาก ให้มาด้วยกัน ได้เล่นน�้ ำกัน ในธรรมชาติดังกล่าวของนิราศเรื่องนี้ นับว่าตรงกับที่กล่าวว่า “โอ้เช่นนี้สีกาได้ มาเห็น จะลงเล่นกลางทุ่งเหมือนมุ่งหมาย” ใน “นิราศภูเขาทอง” ที่น่าจะหมายถึงนางนิ่ม จึงยังเป็นหลัก ฐานอีกอย่างหนึ่งที่ช่วยตัดสินว่า “นิราศพระแท่นดงรัง” ฉบับนี้ เป็นผลงานของสุนทรภู่ มิใช่เป็นของนายมี หมื่นพรหมสมพัตสร แต่อย่างใด ๑๑. “๕ เลี้ยวลัดวัดษเกษก้ม คมลา กุฏศพนบมานดา เกิดเกล้า เดชะพระกุศลภา พ้นโลก โอกฆเอย เสวยศุกทุกค�่ ำเช้า ช่วงชั้นสวรรยางคฯ” “๑๐๖ บางบัวบ้านชื่อพร้อง สนองน� ำ นึกเช่นเหนบัวค� ำ คู่พร้อง เค่าเหนียวเกี่ยวมาท� ำ แทนเค่า เจ้าเอย คราวเคราะห์เพราะเกี้ยวข้อง ขัดค้างขวางเชิงฯ” (จาก “โคลงนิราศสุพรรณ” พ.ศ. ๒๓๘๔-๒๓๘๕) รูปที่ ๗ “มีทั้งสระโกสุมประทุมมาลย์ บ้างตูมบานเกสรอ่อนลออ พี่คิดถึงบัวทองของน้องแก้ว ยังผ่องแผ้วพรรณรายเสียดายหนอ” “แล้วจะชวนเก็บผักหักอุบล ให้นฤมลชมธารส� ำราญใจฯ” (จาก “นิราศพระแท่นดงรัง” ส� ำนวนพ.ศ. ๒๓๗๙) (ภาพจาก “รวมรูปภาพดอกบัว” Analaya)