สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

มารดาของสุนทรภู่ชื่อบัว 154 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 1 January-March 2015 ทั้งสระศรีมีบัวขึ้นบังใบ ต� ำหนักใหญ่งามหยาดสะอาดตา” (จาก “โคบุตร” ตอนก� ำเนิดโคบุตร และตอนโคบุตรเข้าเมืองกาหลง พ.ศ. ๒๓๔๙-๒๓๕๐) สุนทรภู่เริ่มนิทานเรื่อง “โคบุตร” นี้ด้วยค� ำว่า “แต่ปางหลังครั้งว่างพระศาสนา” แล้วด� ำเนิน นิทานด้วยเรื่องดังกล่าวทันที ท� ำให้ผู้เขียนอยากจะเข้าใจว่า ก่อนนั้น สุนทรภู่น่าจะได้รับพระราชด� ำรัสจาก สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอนุรักษเทเวศร์ กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข ขณะตัวเองเป็น ข้าอยู่ใต้พระบารมีพร้อมมารดาที่วังหลัง ให้คิดบวชตามประเพณีเพราะอายุถึงเกณฑ์ แต่สุนทรภู่คงจะขอ พระกรุณาผ่อนผัด เพื่อท่องเที่ยวหาฉาก และค้นหาข้อมูลส� ำหรับการแต่งนิทานเรื่องนี้ถวาย น่าสังเกตว่า ทันทีในหน้าแรกของเรื่อง “โคบุตร” ในภาพของตัวเองนี้ เช่นเดียวกับในเรื่อง “พระอภัยมณีค� ำกลอน” ที่เริ่มด้วยตัวละครหญิงที่ชื่อนางปทุมเกสร ในเค้าของชื่อมารดา สุนทรภู่ซึ่งคงจะรักมารดามากกว่าบิดา จึงได้เริ่มเรื่องโดยใช้สระบัวและบัว โดยที่บัวคงจะต้องเป็นชื่อมารดา ส่วนบิดา หลายชื่อหรือค� ำที่ใช้ก็ เกี่ยวกับแสง จึงควรเป็นเค้าชื่อของบิดา มาประกอบเป็นฉากแรกของ “โคบุตร” นิทานเรื่องแรกในชีวิต การแต่งค� ำกลอนเป็นหนังสือของตน หรือใน “ลักษณวงศ์” ก็เช่นเดียวกัน (ดู ค� ำกลอนหมายเลข ๖, ๑๔) ๒. “ขอฝากน้องสองรามารดาด้วย เอ็นดูช่วยปกครองให้ผ่องใส ตัวข้าบาทจะนิราศออกแรมไพร ให้พ้นภัยคลาดแคล้วอย่าแผ้วพาน” “ชะรอยกรรมท� ำสัตว์ให้พลัดพราย จึงแยกย้ายบิตุราชญาติกา มาพบพ่อท้อใจด้วยไกลแม่ ให้ตั้งแต่เศร้าสร้อยละห้อยหา ชนนีอยู่ศรีอยุธยา บิดามาอ้างว้างอยู่กลางไพร ภูเขาขวางทางกั้นอรัญเวศ ข้ามประเทศทุ่งท่าชลาไหล เดินกันดารปานปิ่มจะบรรลัย จึงมาได้เห็นหน้าบิดาตัว” รูปที่ ๒ “ครั้นถึงจึ่งลงพลางที่กลางสวน พระชี้ชวนให้น้องชมพฤกษาไสว ทั้งสระศรีมีบัวขึ้นบังใบ ต� ำหนักใหญ่งามหยาดสะอาดตา” (จาก “โคบุตร” พ.ศ. ๒๓๔๙- ๒๓๕๐) (ภาพจาก http://travel.mthai.com/ region/northeast/65985.tml)