สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 1 January-March 2015 โครงการศึกษาเพื่อประเด็นใหม่เกี่ยวกับ สิ่งแวดล้อมและความยั่งยืน* จงรักษ์ ผลประเสริฐ ภาคีสมาชิก ส� ำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสภา คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ สุทธิรัตน์ กิตติพงษ์วิเศษ มหาวิทยาลัยโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น สถาบันวิจัยสภาวะแวดล้อม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พรรณวีร์ เมฆวิชัย สถาบันเทคโนโลยีแห่งเอเชีย ทาคาชิ มิโน มหาวิทยาลัยโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น บทคัดย่อ จ� ำนวนประชากรโลกที่เพิ่มขึ้นและการพัฒนาด้านอุตสาหกรรมอย่างรวดเร็วท� ำให้ เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อมอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะในประเทศด้อยพัฒนาทางเศรษฐกิจ มลพิษสิ่ง แวดล้อมส่วนมากเกิดจากการปล่อยของเสียจากบ้านเรือนและโรงงานอุตสาหกรรม ท� ำให้เกิดการ ปนเปื้อนในแหล่งน�้ ำ อากาศ และดิน มีผลเสียแก่สุขภาพคนและสัตว์ ประชากรเกือบครึ่งโลก มีความเป็นอยู่ในระดับยากจน ไม่มีระบบสุขาภิบาลที่เหมาะสมและน�้ ำสะอาดใช้อุปโภคบริโภค ประเด็นใหม่ด้านสิ่งแวดล้อม ได้แก่ ปัญหาการขาดแคลนทรัพยากรธรรมชาติ เช่น น�้ ำมันเชื้อเพลิง และปุ๋ยฟอสเฟต ปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ภาวะโลกร้อนและภัยพิบัติจากเหตุการณ์ ทางธรรมชาติ เช่น น�้ ำท่วม แผ่นดินไหว คลื่นสึนามิ ผลกระทบดังกล่าวถือได้ว่าเป็นภัยคุกคาม ความยั่งยืนของมนุษยชาติและก่อให้เกิดความเสียหายแก่แหล่งทรัพยากร เศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม การพัฒนาคุณภาพชีวิตและสังคม การแก้ปัญหาเหล่านี้โดยอาศัยวิธีวิจัยแบบเดิมอาจไม่ประสบผล และไม่ถึงจุดหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนขององค์การสหประชาชาติ ด้วยเหตุนี้แนวคิดการศึกษา แบบสหสาขาวิชาการ และการข้ามผ่านสาขาวิชาการ โดยที่นักวิจัยหลายสาขามาท� ำวิจัยร่วมกัน ในหัวข้อเรื่องหัวข้อหนึ่ง วางแผนตั้งโจทย์ร่วมกัน ตั้งแต่ช่วงริเริ่มโครงการจนกระทั่งน� ำไปสู่การ แก้ปัญหาที่สมบูรณ์หรือได้ประเด็นใหม่ที่น่าสนใจจากงานวิจัยเรื่องนั้น ๆ จากการกลั่นเข้าด้วยกันของ *บรรยายในการประชุมส� ำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสภา เมื่อวันที่ ๒๐ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๕