สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

การทดสอบการละลายของยาสามัญ 126 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 1 January-March 2015 ๒. สมบัติของตัวท� ำละลาย ๒.๑ ความหนืด ความหนืดของตัวท� ำละลายมีผลต่อค่า D และ h ความหนืดที่เพิ่มขึ้นจะลด อัตราการละลาย ความหนืดของตัวท� ำละลายจะลดลงเมื่อเพิ่มอุณหภูมิให้สูงขึ้น ๒.๒ pH ของตัวท� ำละลายที่เลียนแบบทางเดินอาหารคือ pH ๑.๒, ๔.๕ และ ๖.๘ อาจมี ผลต่อค่าการละลายของยาที่เป็นกรดอ่อนหรือเบสอ่อน หรือมีผลต่อความคงสภาพของยาบางชนิด ส่วน ประกอบของตัวท� ำละลายควรใช้ตามฟาร์มาโคเปีย (United States Pharmacopeia, 2015) ก� ำหนด หรือ ใช้ตามค� ำแนะน� ำของ US FDA (Orange book, 2014) ไม่นิยมใช้น�้ ำเป็นตัวกลางท� ำละลายเนื่องจากไม่ สามารถควบคุม pH ได้ ๒.๓ ความเข้มข้นของยาที่ละลายแล้ว ในช่วงแรกของการละลายค่า C มีค่าน้อยกว่า C s มาก เรียกว่าเป็น sink condition การละลายเป็นแบบปฏิกิริยาอันดับศูนย์ dM/dt มีค่าคงที่จนกระทั่ง ความเข้มข้นของยาที่ละลายแล้วสูงถึงประมาณร้อยละ ๑๕ ของค่าการละลายอัตราการละลายจะช้าลง เป็นแบบปฏิกิริยาอันดับหนึ่ง ควรเลือกตัวกลางท� ำละลายที่เป็น sink condition ในทุกความแรง ๒.๔ สารลดแรงตึงผิว ส� ำหรับยาที่ละลายน�้ ำได้น้อย อาจต้องเพิ่มสารลดแรงตึงผิวในตัวท� ำ ละลายเพื่อเพิ่มขีดการละลายของตัวยาให้การทดสอบอยู่ในช่วง sink condition แต่ต้องเลือกชนิดและ ปริมาณที่เหมาะสม เพื่อให้วิธีทดสอบสามารถแยกได้ว่าผลิตภัณฑ์ยานั้นดีหรือไม่ดี ๓. วัตถุดิบ สูตรต� ำรับ กรรมวิธีการผลิต เครื่องมือที่ใช้ผลิต สถานที่ผลิต ขนาดรุ่นผลิต อาจมีผล ต่ออัตราการละลายของยาได้ ๔. สภาวะการทดสอบ เครื่องทดสอบอัตราการละลายควรรักษาสภาวะการทดสอบให้คงที่คือ อุณหภูมิ ความเร็วรอบ มีการตรวจสอบความถูกต้องของเครื่องมือและวิธีทดสอบ วิธีวิเคราะห์ ตามข้อ ก� ำหนดในฟาร์มาโคเปีย การทดสอบอัตราการละลายของยากินในรูปของแข็ง การทดสอบการละลายในฟาร์มาโคเปียมุ่งหวังที่จะให้เป็นตัววัดความสม�่ ำเสมอของยาที่ผลิต แต่ละรุ่น ยาชนิดเดียวกันที่ผลิตต่างรุ่นหากมีลักษณะการละลายเหมือนกันก็น่าจะมีประสิทธิภาพใน ร่างกายคนเหมือนกัน แม้ว่าจะมีการสร้างเครื่องมือทดสอบการละลายหลากหลาย ในที่นี้จะกล่าว ถึงเฉพาะวิธีพื้นฐานที่ก� ำหนดในฟาร์มาโคเปียส� ำหรับยาที่ละลายทันทีและยาออกฤทธิ์นานส� ำหรับ รับประทาน วิธีทดสอบการละลายที่ดีควรสามารถบอกความแตกต่างของสูตรต� ำรับที่ต่างกันได้ และ สามารถใช้กับยาที่มีหลายความแรงและสัมพันธ์กับการท� ำงานของยาในร่างกายมีความทนต่อสภาวะการ ทดสอบ เครื่องทดสอบการละลาย (Dissolution apparatus) เป็นเครื่องมือเลียนแบบทางเดินอาหาร ในร่างกายได้ระดับหนึ่ง เครื่องทดสอบการละลายตามฟาร์มาโคเปียก� ำหนดขึ้นเป็นครั้งแรกใน United