สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

น�้ ำ : ความมหัศจรรย์จากจักรวาลสู่โมเลกุลและจากโมเลกุลสู่ชีวิตและสุขภาพ 96 The Journal of the Royal Society of Thailand Volume 40 Number 1 January-March 2015 ๒. ความสามารถในการรวมตัวกับไขมัน เยื่อหุ้มเซลล์มีสารประเภทไขมันเรียงรายเป็นแนวก� ำแพง อยู่ในชั้นกลางภายในเยื่อหุ้ม สารที่มีสมบัติรวมตัวกับไขมันได้ดีจะผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้ดี ได้แก่ สารที่มี ขั้วน้อยหรือสารประเภทไม่มีขั้ว (nonpolar) เช่น ออกซิเจน คาร์บอนไดออกไซด์ กรดไขมัน และฮอร์โมน ที่เป็นสเตียรอยด์ (steroid hormone) จะผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้ดี เนื่องจากรวมตัวกับไขมันได้ดีกว่า หากเป็น สารที่มีประจุ และเป็นประจุต่างชนิดกับที่เยื่อหุ้มเซลล์ จะผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้ง่ายกว่าในกรณีที่เซลล์ต้องการ สารที่ขาดสมบัติทั้ง ๒ ข้อ เซลล์เองก็มีกลไกอื่น ๆ ในการน� ำสารดังกล่าวเข้าเซลล์ ดังที่จะกล่าวในข้อต่อไป ๓. การใช้โปรตีนที่อยู่ในเยื่อหุ้มเซลล์เป็นตัวช่วยน� ำพา (carrier) โดยจับกับสารเป้าหมายแล้วน� ำ ไปปล่อยเข้าสู่ภายในเซลล์ หรือปล่อยออกจากเซลล์ ๔. การล� ำเลียงสารที่มีขนาดใหญ่เข้าหรือออกนอกเซลล์ สารขนาดใหญ่ไม่สามารถทะลุผ่านเยื่อ หุ้มเซลล์ได้ ดังนั้น ต้องอาศัยส่วนของเยื่อหุ้มเซลล์ช่วยน� ำสารออกจากเซลล์ การล� ำเลียงสารเข้าหรือ การล� ำเลียงสารออกจากเซลล์โดยอาศัยส่วนของเยื่อหุ้มเซลล์ที่เว้าเข้าเป็นถุงขนาดจิ๋วห่อหุ้มสารภายนอก น� ำเข้าสู่ภายในเซลล์ (endocytosis) หรือช่วยน� ำออกนอกเซลล์ โดยที่สารที่จะน� ำออกบรรจุในถุงเล็ก ๆ ถุงนี้จะไปเชื่อมเข้ากับด้านในของเยื่อหุ้มเซลล์ แล้วเปิดเทออกนอกเซลล์ (exocytosis) เช่น การล� ำเลียง ฮอร์โมน สารสื่อประสาท เอนไซม์และแอนติบอดี ที่ผลิตภายในเซลล์ ปล่อยออกนอกเซลล์ไป ๕. การดื่มน�้ ำหรือของเหลวจากภายนอกเข้าสู่เซลล์ ด้วยกระบวนการ endocytosis เรียกว่า ไพโนไซโทซิส (pinocytosis) เป็นการน� ำสารเข้าสู่เซลล์ เมื่อสารมาเกาะติดกับเยื่อหุ้มเซลล์ เยื่อหุ้มเซลล์ เว้าเข้าไปจนหลุดกลายเป็นกระเปาะขนาดเล็กอยู่ภายในเซลล์ กลไกการเว้าเป็นไปโดยทั่วไป ไม่มีความจ� ำเพาะ กับชนิดสาร พบได้ในเซลล์หลายชนิด เช่น เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดแมโครฟาจ (macrophage) และเซลล์ รากพืช ส่วนการขนส่งสารเข้าสู่เซลล์ที่มีการจ� ำเพาะกับชนิดสาร เรียกว่า การน� ำสารเข้าสู่เซลล์แบบใช้ตัวรับ (receptor-mediated endocytosis) ๖. การกินของแข็งด้วยกระบวนการ endocytosis เรียกว่า ฟาโกไซโทซิส (phagocytosis) การทดลองดูความแตกต่างระหว่างน�้ ำสะอาดในระดับเซลล์ ข้อวิทยาศาสตร์เชิงลึกท� ำให้เรามองเห็นภาพเชิงคุณค่าของน�้ ำว่ามีผลทางตรงต่อสุขภาพร่างกายของ คนเรา เพราะมีผลต่อการท� ำงานระดับเซลล์ ฤชา ทับทิมใหม่ และคณะ จึงได้ท� ำการทดลองโดยน� ำน�้ ำสะอาด จากแหล่งต่าง ๆ รวม ๓ แหล่ง โดยให้ผ่านกระบวนการท� ำความสะอาดด้วยวิธีการที่ต่างกัน ดังนี้ ๑. น�้ ำกลั่น (distilled water) ได้จากการท� ำให้น�้ ำระเหยแยกตัวออกจากสิ่งเจือปนด้วยความร้อน น� ำไอน�้ ำที่ระเหยให้ควบแน่นเป็นหยดน�้ ำด้วยความเย็น