สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

กวางในนาฏกรรมไทย 84 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 2 Apr-June 2015 - ปี่พาทย์ท� ำเพลงเชิดฉิ่ง - - ร้องเห่เชิดฉิ่ง - น้าวเหนี่ยวศรทรงองอาจ หมายพิฆาตสุวรรณสามเรืองศรี แลเล็งเพ่งลงตรงดี ได้ที่แผลงลั่นทันใด - ปี่พาทย์ท� ำเพลงรัว - (ศรพุ่งตรงปักสีข้างสุวรรณสาม ฝูงกวางต่างวิ่งหนีหายเข้าป่า สุวรรณสามทรุดลงนอนร้องด้วย ความเจ็บปวด) ๒. ละครชาดกเรื่องมิตรธรรมของนางเนื้อ เรื่องราวของชาดกที่พระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสเล่าถึงการบ� ำเพ็ญบารมีของ พระองค์ในอดีตกาลครั้งพระเจ้าพรหมทัตผ่านสมบัติครองกรุงพาราณสี มีเนื้อตัวหนึ่งรูปร่างงดงาม มีขนใส สีเหลืองอร่ามดังทองค� ำ ครั้งหนึ่งมีนายพรานเที่ยวดักบ่วงไว้ในที่ต่าง ๆ วันหนึ่งเคราะห์กรรม พญาเนื้อก็มาถึง ในการถือก� ำเนิดของพระโพธิสัตว์ต้องมีเคราะห์กรรมที่ไม่ธรรมดาเพื่อเป็นการสั่งสมบารมี พญาเนื้อติดบ่วงนายพราน นางเนื้อมาพบก็กล่าวว่า นางเนื้อกล่าวค� ำร�่ ำไห้ว่า อนิจจาใยมาสิ้นก� ำลังหาญ พญาเนื้อเป็นใหญ่ไร้ผองพาล น่าสงสารมาติดบ่วงดุจห่วงกรรม ฝ่ายพญาเนื้อมองว่าตนไม่รอดแน่กล่าวว่า พญาเนื้อหมดก� ำลังนั่งลงหมอบ พลางตอบภรรยาผู้งามข� ำ เจ้าจงรีบหลีกลี้หนีโดยพลัน เดี๋ยวจะเพลี่ยงพล�้ ำถึงวอดวาย เมื่อนายพรานมาพบ คิดจะฆ่า นางเนื้อขอร้องโดยใช้ถ้อยค� ำอ้อนวอน และยอมตายแทน นายพรานเกิดความสงสาร ยอมปล่อยพญาเนื้อ บทบาทของกวางปรากฏในนาฏกรรมการแสดงระบ� ำ ดังนี้ ๑. ระบ� ำมฤคระเริง ระบ� ำมฤคระเริงหรือระบ� ำกวาง เป็นระบ� ำที่กรมศิลปากรจัดให้มีขึ้น โดยนายมนตรี ตราโมท ศิลปินแห่งชาติเป็นผู้แต่งท� ำนองเพลง ใช้ประกอบในการแสดงละครเรื่องสุวรรณสาม และต่อมาก็น� ำมาใช้ ประกอบในการแสดงโขนชุดลักสีดา เหมาะส� ำหรับเด็กด้วยเพลงและกระบวนท่าทางที่เลียนแบบกวาง