สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

กวางในนาฏกรรมไทย 82 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 2 Apr-June 2015 บทบาทของกวางปรากฏในนาฏกรรมการแสดงละครชาดกดังนี้ ๑. การแสดงละครชาดกเรื่องสุวรรณสาม กวางมีเนื้อเรื่องที่เกี่ยวเนื่องดังนี้ กวางอาศัยอยู่ในป่าเป็นจ่าฝูง สวยงามโดดเด่น ผูกมิตรกับ สุวรรณสาม เป็นเพื่อนเล่น มิได้เกรงกลัวซึ่งกันและกัน สุวรรณสามมักช่วยหาหญ้าให้เป็นอาหาร ดูแล ซึ่งกันและกัน ละครเรื่องสุวรรณสามนี้เป็นละครที่มีสาระด้านศีลธรรมเกี่ยวกับความกตัญญู เนื้อเรื่องมีว่า ท้าวบิลยักข์ออกประพาสป่า เห็นสุวรรณสามออกมาเล่นกับฝูงสัตว์ในป่าก็แปลกใจ จึงยิงธนูไปโดน สุวรรณสาม ก่อนสิ้นใจ สุวรรณสามได้คร�่ ำครวญว่าตนออกมาหาผลไม้ และน�้ ำ เพื่อน� ำไปเลี้ยงบิดา มารดา ที่ตาบอด ณ อาศรมกลางป่า ต่อไปท่านจะได้ใครดูแล บิลยักข์เวทนามากรับปากสุวรรณสาม เมื่อเห็นว่า สุวรรณสามสิ้นใจแล้ว บิลยักข์มายังอาศรมของบิดามารดาสุวรรณสาม เมื่อผู้เฒ่าทั้งสองทราบเรื่องต่างก็ พากันคร�่ ำครวญและขอให้ท้าวบิลยักข์พาทั้งสองไปยังศพลูก เพื่อจะได้กอดเป็นครั้งสุดท้าย เมื่อมาถึงร่าง สุวรรณสามทั้งสองคนก็ร�่ ำไห้ด้วยความเศร้าโศกจนสลบไป เทพธิดาพสุนทรีย์ได้ปรากฏกายขึ้นและชุบชีวิต สุวรรณสาม ทั้งยังอวยชัยให้พรท� ำให้นัยน์ตาของพ่อแม่สุวรรณสามก็กลับมามองเห็นตามเดิม ด้วยการ กระท� ำความดีของสุวรรณสามนั่นเอง ตัวอย่างบทละครเรื่องสุวรรณสาม กล่าวถึงกวางไว้ดังนี้ ฉาก อาศรมฤษี (ทุกูลดาบส และนางปาริกา ตาบอดทั้งคู่ นั่งอยู่หน้ากุฎี สุวรรณสามออกถือของออกมาจัด ปรนนิบัติบิดามารดาเป็นอย่างดี) - ปี่พาทย์ท� ำเพลงฉิ่ง - - ร้องเพลงเขนง - เมื่อนั้น พระสุวรรณสามเรืองศรี ปฏิบัติชนกชนนี ผู้มีจักษุมืดมน เตรียมสิ่งส� ำหรับรับประทาน เก็บหาผลาหารจากไพรสณฑ์ ทุกสิ่งมิให้มีที่กังวล ด้วยกมลมาดมั่นกตัญญู - ร้องเพลงเบ้าหลุด ชั้นเดียว - ถึงเวลายามเช้าจึงเข้าไป กราบไหว้แม่พ่อทั้งคู่ บอกลาไปยังฝั่งสินธู ตักน�้ ำมาสู่กุฎี