สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

81 ไพโรจน์ ทองค� ำสุก วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๘ ศกุนตลา เป็นธิดาของนางฟ้า ชื่อ เมนะกา และ พระเกาศิก (พระวิศวมิตรมุนี) แต่พระกัณวะ มหามุนีเป็นผู้เลี้ยงดูนางจนเติบใหญ่ นางเป็นผู้มีนิสัยโอบอ้อมอารีแก่ฝูงสัตว์ในป่า จนเปรียบเหมือนมารดา ของสัตว์ทั้งหลาย กอปรกับนางเป็นผู้มีรูปโฉมงดงามสมเป็นธิดาแห่งกษัตริย์ จึงเป็นที่นิยมรักใคร่แก่ผู้คน ทั่วไป ท้าวทุษยันต์กษัตริย์หนุ่มแห่งจันทรวงศ์ออกประพาสป่าล่าสัตว์ตามประเพณีนิยม จนกระทั่งพบ กวางด� ำตัวหนึ่ง งดงามมาก พระองค์จึงทรงติดตามล่ากวางป่าตัวนั้น จนล่วงเข้าเขตล� ำน�้ ำมาลินี ซึ่งเป็น ที่พ� ำนักของนางศกุนตลา ทั้งสองจึงได้พบกัน และเป็นต้นเหตุแห่งความรักของทั้งสองคน ตัวอย่างบทละครเรื่องศกุนตลา ตอนทุษยันต์ตามกวาง กล่าวถึงกวางไว้ดังนี้ - ปี่พาทย์ท� ำเพลงเชิดฉิ่ง - (กวางด� ำวิ่งออกท้าวทุษยันต์ออกตาม) - ร้องเพลงกาเรียนทอง - เหลือบเห็นกวางข� ำด� ำขลับ งามสรรพสะพรั่งดังเลขา งามเขาเป็นกิ่งกาญจนา งามตานิลรัตน์รูจี คอก่งเป็นวงราววาด รูปสะอาดราวนางส� ำอางศรี เหลียวหน้ามาดูภูมี งามดังนารีช� ำเลืองอาย - ร้องเพลงกาเรียนทอง ชั้นเดียว - ยามวิ่งวิ่งเร็วดังลมส่ง ตัดตรงทุ่งพลันผันผาย ปิ่นกษัตริย์เร่งรัถพรรณราย กระทั่งถึงชายไพรวัน - ร้องร่าย - พระศศิพงศ์เอกองค์อัครราช ยุรยาตรตามไปในไพรสัณฑ์ กวางล้าราชาด� ำเนินทัน กางกั้นหวังจับมฤคิน - ปี่พาทย์ท� ำเพลงเชิดฉาน - (ท้าวทุษยันต์ตามกวาง เมื่อจบหน้าพาทย์ลงลาแล้วเข้าโรง)