สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ประวั ติ ศาสตร์ศิ ลปะ-สถาปัตยกรรม จิ ตรกรรม ประติ มากรรมไทยโบราณ : อุโบสถวั ดใหญ่อิ นทาราม ชลบุรี 64 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 2 Apr-June 2015 สถาปัตยกรรม อุโบสถวัดใหญ่อินทาราม มีส่วนฐานหย่อนท้องส� ำเภา ก่ออิฐเป็นผนังต่อขึ้นไปเป็นจั่วของผนังสกัด หน้า-หลัง เครื่องประดับจั่ว ปั้นปูนแทนงานไม้ โครงหลังคาไม้มุงกระเบื้อง ช่องประตูหน้าต่างประดับ รูปซุ้มยอดด้วยการฝังถ้วยกระเบื้อง จิตรกรรมฝาผนังภายในอุโบสถอาจยืนยันข้อที่กล่าวต่อ ๆ กันมา ด้านก� ำหนดอายุได้อยู่บ้าง พร้อมทั้งลักษณะที่แปลกแยก เกิดจากการซ่อม แปลง เขียนขึ้นใหม่ แสดงว่า ภาพเขียนของอุโบสถแห่งนี้มีการบูรณะ โดยการเขียนซ่อม เขียนเติม มากบ้างน้อยบ้าง ตลอดจนเขียน ขึ้นใหม่ พระพุทธรูปประธานภายในอุโบสถ ก็คงผ่านงานบูรณะมาบ้าง ดังลักษณะบางแห่งของพระพักตร์ ที่ยังต้องสังเกตศึกษาเพิ่มเติม ทฤษฎีทางประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม จัดว่าหลังคาอุโบสถ หรือหลังคาวิหาร ซึ่งเป็นเรือน (อาคาร) มีหลังคาซ้อนชั้น เรียกว่า “เรือนชั้น” คือ สัญลักษณ์ของเรือนฐานันดรสูง ๑๑ หลักคิดมีอยู่ว่า เรือนหลังคาทรงจั่ว สองหรือสามเรือนลดหลั่นซ้อนกัน เมื่อตัดฝาของเรือนที่ซ้อนออก ก็จะเหลือหลังคา ทรงจั่วที่ร่นลงมาซ้อนกัน ดังเช่นหลังคาอุโบสถวิหารทั่วไป ๑๒ (ภาพที่ ๑, และภาพที่ ๒ แสดงหลักคิดของ เรือนหลังคาทรงจั่วซ้อนชั้น) ภาพที่ ๒ สถาปัตยกรรม-ภาพจ� ำลองอาคารชั้นซ้อน (ซ้าย) เมื่อตัดฝาของชั้น ที่ซ้อน จึงมีรูปเป็นหลังคาชั้นซ้อน (ขวา) ๑๑ ลายพระหัตถ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ลงวันที่ ๒๕ กรกฎาคม ถวายสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาด� ำรงราชานุภาพ ใน สาส์นสมเด็จ เล่ม ๘ , (กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, ๒๕๐๔), หน้า ๒๑๓. ๑๒ ขยายความจากลายพระหัตถ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ลงวันที่ ๓๐ มิถุนายน ถวาย สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาด� ำรงราชานุภาพ (เล่มเดิม, หน้า ๒๔๖. ลายพระหัตถ์มีความว่า “...เช่นโบสถ์ก็เป็นปราสาท...” (ปราสาทในความหมายของ “เรือนชั้น” – สันติ).