สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

51 กรรณิ การ์ วิ มลเกษม วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๘ ค� ำศัพท์ ค� ำอธิบาย ฤกษ์ ๒๒ ตัว ชื่ออุตตราภัทร ในจารึกนี้หมู่ฤกษ์และชื่อไม่ตรงกัน เพราะดาวฤกษ์หมู่ที่ ๒๒ มีชื่อ ว่า ศรวณะ, ศระวณ, สาวนะ (ดาวหลักชัย หรือ ดาวพระฤๅษี) มี ๓ ดวง ส่วน อุตรภัทรบท เป็นชื่อฤกษ์กลุ่มที่ ๒๖ หรือเรียกว่า อุตตรภัททะ (ดาวแรดตัวเมีย หรือ ดาวไม้เท้า) มี ๒ ดวง ประจิกราศี ราศีพฤศจิก หรือราศีพิจิกเป็นราศีที่ ๗ ในจักรราศี พาดลั่น เป็นชื่อยาม ตรงกับเวลาประมาณ ๐๔.๓๐ น.- ๐๖.๐๐ น. หรือ ๑๖.๓๐ น.- ๑๘.๐๐ น. ในจารึกนี้หมายถึงเวลา ๐๔.๓๐ น.- ๐๖.๐๐ น. ยามตูดเช้า เป็นชื่อยาม คือเวลา ๐๖.๐๐ น.- ๐๗.๓๐ น. พญาหลวงเจ้ามังพละสแพก ชื่อเจ้าเมืองเชียงรายและเมืองเชียงแสน พญาหลวงเจ้า มังพละ สแพกครองเมืองเชียงรายประมาณ พ.ศ. ๒๒๕๐ ต่อมา ใน พ.ศ. ๒๒๕๕ กษัตริย์อังวะตั้งให้เป็นโมยหว่าน (เจ้าเมือง) เมืองเชียงแสน อีกต� ำแหน่งหนึ่ง ได้ปกครองทั้ง ๒ เมืองจนถึงใน พ.ศ. ๒๒๘๓ พระยอดง� ำเมือง ชื่อเจ้าเมืองเชียงแสน พระยอดง� ำเมืองครองเชียงแสนได้ ๔ ปี พ.ศ. ๒๒๖๗-พ.ศ. ๒๒๗๑ ถึงแก่กรรมอายุได้ ๒๕ ปี พระยอด ง� ำเมืองเป็นลูกเจ้าฟ้าลักทีกับนางบุษบาสิริวัฒนเทพาราชกัญญา (เจ้าฟ้าลักทีครองเชียงแสน พ.ศ. ๒๒๕๔-พ.ศ. ๒๒๖๗) โมยหว่าน ชื่อต� ำแหน่งขุนนางพม่า ชั้นเจ้าเมือง ตรงกับค� ำภาษาพม่า ว่า เมียวหวุ่น หลวง ใหญ่, ยิ่งใหญ่ หมื่น ในพจนานุกรมล้านนา-ไทย ฉบับแม่ฟ้าหลวง ให้ความหมายว่า เป็นมาตราวัดน�้ ำหนักเท่ากับ ๑๒ กิโลกรัม ดังนั้นหกหมื่นจึงมี น�้ ำหนักเท่ากับ ๗๒ กิโลกรัม คัน ทางล้านนา ออกเสียงว่า “กัน” ตรงกับค� ำว่า ครั้น มล้าง ม้าง, ท� ำลาย, ล้าง