สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๘ เรื่องของนัสเร็ดดิน โฮจ้า* มาลิทัต พรหมทัตตเวที ภาคีสมาชิก ส� ำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสภา นัสเร็ดดิน โฮจ้า (Nassreddin Hodja) เป็นชื่อที่ปรากฏในต� ำนานของตะวันออกกลางและ เอเชียกลาง โดยเฉพาะของตุรกีในฐานะคนโง่ที่ฉลาด (wise fool/clever simpleton) หรือคนที่ชอบเล่น ตลกพิเรนทร์ (prankster) ท� ำนองเดียวกับศรีธนญชัยของไทย โฮจ้าเป็นผู้ที่เฉลียวฉลาด เต็มไปด้วย ไหวพริบและอารมณ์ขัน เขามีค� ำตอบให้ปัญหาและสถานการณ์ต่าง ๆ ในยุคของเขาเกือบทุกอย่าง ทั้งยัง เสียดสีรัฐ ศาสนา วัฒนธรรม หรือธรรมเนียมปฏิบัติโดยไม่ไว้หน้าใครไม่ว่าจะเป็นคนธรรมดาสามัญหรือ สถาบันต่าง ๆ ในตุรกี เรื่องเล่าของเขาแพร่หลายไปทั่วโลกแม้ว่าบางเรื่องอาจจะไม่ใช่เรื่องที่โฮจ้าเล่าเอง * บรรยายในการประชุมส� ำนักศิลปกรรม เมื่อวันที่ ๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ บทคัดย่อ ชื่อของนัสเร็ดดิน โฮจ้า ปรากฏในต� ำนานของตะวันออกกลางและเอเชียกลาง โดยเฉพาะ ตุรกีในฐานะคนฉลาดที่มักเล่นตลกพิเรนทร์ คล้ายกับศรีธนญชัยของไทย โดยอาชีพเขาเป็นอิหม่ามและ อาจารย์มหาวิทยาลัยด้วย เมื่อเสียชีวิตลงร่างของโฮจ้าถูกฝังอยู่ที่เมือง Aksehir ในประเทศตุรกี เรื่อง ของโฮจ้ามีเนื้อหาหลายหลาก ส่วนใหญ่เป็นเรื่องที่แสดงถึงชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้านทั่วไป รวม ถึงวัฒนธรรมประเพณีของชาวตุรกีด้วย บางเรื่องแสดงสัมพันธภาพระหว่างสมาชิกในครอบครัว และ ระหว่างเพื่อนบ้านกับชุมชน โฮจ้ามักใช้การเสียดสีประชดประชันเพื่อให้ข้อคิดและคติสอนใจที่มีประโยชน์ แม้จะไม่ระบุอย่างโจ่งแจ้งเหมือนในนิทานอิสป ที่ส� ำคัญคือไหวพริบและอารมณ์ขันซึ่งท� ำให้เรื่องของ โฮจ้ามีลักษณะเป็นสากลและแพร่หลายไปทั่วโลกโดยทางมุขปาฐะ เนื่องจากโฮจ้าเป็นที่รู้จักในระดับโลก จึงมีการจัดงาน Nassreddin Hodja Festival ในเมือง Askehir เป็นประจ� ำทุกปีระหว่างวันที่ ๖-๗ กรกฎาคม ค� ำส� ำคัญ : นัสเร็ดดิน โฮจ้า ตลกพิเรนทร์ นิทานอิสป มุขปาฐะ