สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

กรณี ศึ กษา : ศึ กษาและสร้างสรรค์ทั ศนศิ ลป์ 114 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 40 No. 2 Apr-June 2015 เมื่อการวิจารณ์ทางศิลปะอ่อนแอ พัฒนาการของศิลปินในแต่ละสาขา และพัฒนาการของประชาชนทาง ด้านความซาบซึ้งชื่นชมยินดีศิลปะ ก็พลอยอ่อนแอตามไปด้วย ความพยายามในการผลักดันวัฒนธรรม การวิจารณ์ ศิลปวิจารณ์ จึงมีความส� ำคัญเป็นอย่างมากด้วยเช่นกัน เปลวไฟจากอดีต ศาสตราจารย์พิเศษ อารี สุทธิพันธุ์ หนึ่งในผู้ท้าทายยุคสมัยทางด้านศิลปะและศิลปศึกษา ได้ตอกย�้ ำความคิดด้วยสองวรรคทองอย่างน่าสนใจมาก “ผมต้องการเปลวไฟจากอดีตแต่ไม่ต้องการขี้เถ้าจากอดีต” “ไม่มีการสร้างสรรค์ใดที่ไม่เปลี่ยนแปลงหรือท� ำลายบางสิ่งบางอย่าง” วรรคทองแรก “ผมต้องการเปลวไฟจากอดีตแต่ไม่ต้องการขี้เถ้าจากอดีต” สะท้อนความคิด สะท้อนจุดยืน และกระตุ้นเตือนคนรุ่นหลังว่าอย่าหลงอดีต อย่าหลงครูบาอาจารย์ ด้วยศรัทธาอันสูงส่ง เกินไปจนหลงลืมการแยกการคัดกรองคุณค่าและกากของคุณค่า ทุกสรรพสิ่ง ทุกสังคม ทุกบุคคล ย่อมมีบวกและลบ มีด้านสว่างและด้านมืด ไม่ยกเว้นแม้แต่ตัวเราเอง การเลือกสรร การคัดกรอง การสกัดสิ่งที่เป็นคุณสมยุคสมสมัย สมกาลเทศะ ย่อมมีความส� ำคัญมาก สิ่งใดที่เป็นคุณ เป็นพลัง เป็นไฟ จากอดีต ย่อมมีค่ากับปัจจุบันและอนาคต ลืมกากลืมขยะจากอดีตเสียบ้างชีวิตก็จะมีความหมายยิ่งขึ้น ซึ่งก็เชื่อมโยงมาถึงการน� ำเปลวไฟจากอดีตมาใช้ให้เป็นคุณกับปัจจุบันและอนาคต ศิลปะจาก อดีตใด ๆ ที่เป็นกาก เป็นขยะ ละวางเสียบ้างก็ได้ พุทธธรรมเตือนสติเราอยู่เสมอว่า ทุกสิ่งเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ละวางลงบ้างชีวิตเราก็จะเบาสบายยิ่งขึ้น วรรคทองที่สอง “ไม่มีการสร้างสรรค์ใดที่ไม่เปลี่ยนแปลงหรือท� ำลายบางสิ่งบางอย่าง” วาทะนี้ อาจจะดูเข้มแข็งรุนแรงไปบ้าง แต่เมื่อกล่าวถึงศิลปะแล้ว ย่อมเป็นการกระตุ้นเตือนให้ศิลปิน คนท� ำงาน ศิลปะ นิสิตนักศึกษาศิลปะ องอาจที่จะสร้างสรรค์สิ่งใหม่ เปลี่ยนแปลง คิดนอกกรอบ วรรคทองดังกล่าว จึงเป็นคุณส� ำหรับการสร้างสรรค์ศิลปะทุกสาขา พัฒนาการทางศิลปะ เราอาจพิจารณาพัฒนาการทางศิลปะ ทั้งกระแสสากลและศิลปะในสังคมไทยได้หลายลักษณะ หลายคลื่นความคิด พิจารณาทั้งพัฒนาการ การเปลี่ยนแปลง การคลี่คลายจากอดีตมาสู่ปัจจุบัน งานช่าง (Craft) งานช่างถือก� ำเนิดมาตั้งแต่บรรพกาล มนุษย์รู้จักสกัดหิน น� ำมาใช้ทุบตี ล่าสัตว์ รู้จักตกแต่งร่างกาย ท� ำเครื่องปั้นดินเผา ท� ำสิ่งของเครื่องใช้ ถักทอผ้า แล้วมนุษย์ก็พัฒนางานช่างต่าง ๆ สืบต่อกันมาในชุมชน จากการประดิษฐ์ครั้งละชิ้น พัฒนามาสู่การผลิตจ� ำนวนมากเป็นมวลผลิต เป็นธุรกิจ