สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๐ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๘ กวางในนาฏกรรมไทย* ไพโรจน์ ทองค� ำสุก ภาคีสมาชิก ส� ำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสภา กวาง เป็นชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน�้ ำนม ในวงศ์ Cervidae เป็นสัตว์เคี้ยวเอื้อง กีบคู่ มีหลายชนิด รูปร่างล� ำตัวเพรียว คอยาว ขายาว หางสั้น เพศเมียเล็กกว่าเพศผู้ ผลัดเขาปีละครั้ง ชนิดที่พบทั้งเพศผู้ และเพศเมียมีเขา ได้แก่ กวางเรนเดียร์ ชนิดเพศเมียไม่มีเขา ได้แก่ กวางป่าหรือกวางม้า ส่วนชนิดที่พบ ทั้งเพศผู้และเพศเมียไม่มีเขา ได้แก่ กวางชะมดและกวางวอเตอร์เดียร์ ค� ำที่ใช้เรียกชื่อกวางได้อีกคือ มฤค มฤคี มฤคิน มฤคมาศ ส่วนค� ำว่า เนื้อ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ให้ความหมายไว้ว่า ชื่อสัตว์ป่าประเภทกวาง. เนื้อทราย หมายถึง ชื่อกวางชนิด Cervus porcinus Zimmermann ในวงศ์ Cervidae เป็นกวางขนาดกลาง ขนล� ำตัวสีน�้ ำตาลเข้ม แต่ตอนล่างสีจางกว่า ตามล� ำตัวมีจุดขาวจาง ๆ กระจายอยู่ทั่วไป โดยเฉพาะลูกที่เกิดใหม่จุดขาวนี้จะเห็นชัดเจน เช่นเดียวกับลูกกวางดาว เพศผู้มีเขา * บรรยายในการประชุมส� ำนักศิลปกรรม เมื่อวันท่ี่ ๑๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๗ บทคัดย่อ กวาง พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ให้ความหมายไว้ว่า ชื่อสัตว์เลี้ยงลูก ด้วยนม เป็นสัตว์เคี้ยวเอื้องกีบคู่ มีหลายชนิด รูปร่างล� ำตัวเพรียว คอยาว ขายาว หางสั้น ตัวเมียเล็กกว่า ตัวผู้ ผลัดเขาปีละครั้ง ชนิดที่พบทั้งตัวผู้และตัวเมียมีเขา ค� ำที่ใช้เรียกชื่อกวางได้อีกคือ มฤค (สัตว์ป่ามี กวาง อีเก้ง) มฤคี (กวางตัวเมีย) มฤคิน มฤคราช มฤคมาศ ส่วนค� ำว่า เนื้อ นั้น ก็เป็นชื่อสัตว์ป่าประเภท กวาง เนื้อทราย ก็เป็นกวางขนาดกลาง เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองของไทย กวางมีปรากฏอยู่ในนาฏกรรมไทย อย่างหลากหลาย มีความแตกต่างกัน ทั้งรูปร่างลักษณะ และบทบาท ซึ่งบางครั้งอาจจะแสดงออกเป็นตัว ส� ำคัญในการด� ำเนินเนื้อเรื่อง แต่บางครั้งก็เป็นเพียงตัวประกอบสร้างสีสันเท่านั้น ปรากฏในบทการแสดง ได้แก่ รามเกียรติ์ อุณรุท ศกุนตลา สุวรรณสาม มิตรธรรมของนางเนื้อ ค� ำส� ำคัญ : กวาง, กวางเดินดง, นาฏกรรมไทย