สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ศิ ลปะเชี ยงตุง 80 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 1 January-March 2016 เมื่อพม่าได้รับเอกราชจากอังกฤษเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๑ เชียงตุงจึงถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่ง ของรัฐฉาน ประเทศพม่า แต่ยังมีเจ้าฟ้าปกครอง จน พ.ศ. ๒๕๐๕ นายพล เนวิน ปฏิวัติปกครองประเทศ ด้วยระบบสังคมนิยม ระบบเจ้าฟ้าของเชียงตุงจึงถูกยกเลิกไป หอค� ำของเชียงตุงถูกพม่าท� ำลายเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๔ หลังสิ้นสุดการปกครองระบบเจ้าฟ้า ผู้มีอ� ำนาจสูงสุดในเชียงตุงเป็นต� ำแหน่งทางทหารเรียก ไตมู (แม่ทัพภาค) เมืองที่ขึ้นกับเมืองเชียงตุงจะมีทหารในต� ำแหน่ง พัวหะมู (รองแม่ทัพภาค) ปกครอง พื้นที่และประชากร เชียงตุง เป็นจังหวัดหนึ่งในรัฐฉาน (Shan State) ของสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมา หรือ ประเทศพม่า ตั้งอยู่ทางตะวันออกของแม่น�้ ำสาละวิน อยู่ละติจูดที่ ๒๑ องศา ๑๗ ลิปดา ๔๘ ฟิลิปดาเหนือ และลองจิจูดที่ ๙๙ องศา ๔๐ ลิปดาตะวันออก ความสูงประมาณ ๒,๗๐๐ ฟุตเหนือระดับน�้ ำทะเลปานกลาง มีรูปร่างเป็นแอ่งกระทะ มีภูเขาล้อมรอบ มีที่ราบน้อยมาก จุดส� ำคัญที่สุดคือ เวียงเชียงตุง แม้จะเป็น ที่ราบ แต่ก็มีพื้นที่ตะปุ่มตะป�่ ำ ประชากรส่วนใหญ่เป็นไทเขินหรือขืน ไทใหญ่ พม่า และชาวเขา เช่น อาข่า ปะต่อง ว้า เย้า คนไทใหญ่เรียกเมืองเชียงตุงว่า เก็งตุ๋ง ตุงคบุรี เป็นชื่อเรียกโดยย่อ ๆ ก่อนที่จะมาเป็นเมืองเชียงตุง เขมรัฐตุงคบุรี หรือ นครเขมรัฐ ในช่วงที่เจริญรุ่งเรือง เชียงตุง (ชื่อสามัญ) เมืองเชียงตุงมีก� ำแพงที่ล้อมรอบเวียงโดยอาศัยภูมิประเทศ ปรับแนวก� ำแพงเมืองไปตาม ธรรมชาติ ที่สูงก็ไม่ต้องก่อเพิ่ม ที่ต�่ ำก็เสริมให้สูงขึ้น ท� ำอย่างนี้จนรอบเวียง ความยาวของก� ำแพงนั้น คาดว่ายาวพอ ๆ กับก� ำแพงในเวียงเชียงใหม่ แต่ก� ำแพงเชียงตุงนั้นสูงใหญ่กว่าของเวียงเชียงใหม่ มีหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าก� ำแพงเมืองเชียงตุงมีความยาวมาก ก็คือกองทัพในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่มีก� ำลังพลนับหมื่นคนไม่สามารถล้อมได้หมด เนื่องจากก� ำแพงนั้นใหญ่มาก โดยเฉพาะทางทิศเหนือ ซึ่งในสมัยนั้นต้องตั้งค่ายทางทิศนี้ถึง ๑๒ ค่าย