สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ชลดา เรื องรั กษ์ลิ ขิ ต 27 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๑ ฉบับที่ ๑ มกราคม-มีนาคม ๒๕๕๙ ซึ่งแอบมองตรงหน้าต่างแล้วทั้งสองเกิดรักกันทันที เมื่อท้าวชนกเห็นพระรามก็ชมว่างามกว่ากษัตริย์อื่น ๆ และนึกเสียดายว่าหากทราบล่วงหน้าก็จะถวายนางสีดาแด่พระราม หลังจากไม่มีกษัตริย์องค์ใดยกธนูได้ ท้าวชนกเชิญพระรามยกธนู พระรามให้พระลักษณ์ยกดูก่อน ธนูก็เขยื้อนแต่พระลักษณ์ไม่ยก พระรามยกธนู ขึ้นกวัดแกว่งจึงได้นางสีดาเป็นคู่ครอง ท้าวชนกส่งสารเชิญท้าวทศรถให้เสด็จมาร่วมพิธีอภิเษกระหว่าง พระรามกับนางสีดาที่เมืองมิถิลา (เล่ม ๑ : ๒๙๔-๓๐๓) ส่วนในรามายณะพระวิศวามิตระน� ำพระราม และพระลักษมณะมาร่วมพิธีบูชายัญของท้าวชนกและขอให้พระรามและพระลักษมณะชมธนูรัตนะ ซึ่ง พระอิศวรสร้างขึ้นเพื่อบังคับเทวดาให้ถวายส่วนแบ่งที่ได้จากการประกอบยัญพิธีของฤษีทักษะแด่พระองค์ (มณีปิ่น พรหมสุทธิรักษ์, ๒๕๕๘ : ๑๔) ต่อมาพระอิศวรพอพระทัยเทวดาจึงมอบธนูนี้แก่เทวดา แล้ว เทวดามอบธนูนี้แก่บรรพบุรุษของท้าวชนก ท้าวชนกเล่าว่ากษัตริย์ต่าง ๆ ที่ต้องการอภิเษกกับนางสีดาเคย แข่งขันยกธนูนี้แล้วแต่ไม่มีใครยกได้ เมื่อผิดหวังก็ยกกองทัพมาล้อมนครมิถิลาอยู่ ๑ ปี ท้าวชนกบ� ำเพ็ญ ตบะและได้กองทัพทั้งสี่จากเทวดา จึงรบชนะกษัตริย์เหล่านั้น ท้าวชนกกล่าวว่าหากพระรามยกธนูรัตนะ ได้ก็จะยกนางสีดาให้ พระรามยกได้และท� ำให้ธนูหักกลางเมื่อเหนี่ยวสายธนู ท้าวชนกจึงจะจัดพิธีอภิเษก โดยส่งสารไปเชิญท้าวทศรถให้เสด็จมายังนครมิถิลา (พาลกัณฑ์ : ๘๗-๙๒) ความแตกต่างด้านเนื้อหา มีดังนี้ ๑. เหตุผลในการมาที่เมืองมิถิลา ฉบับไทย พระวสิษฐ์และสวามิตรฤษีพาพระรามและพระลักษณ์ มามิถิลาเพื่อชมการแข่งขันยกมหาธนูโมลีของกษัตริย์ทั้งหลายเพื่อได้สีดาเป็นคู่ครอง (เล่ม ๑ : ๒๙๕) ส่วนใน รามายณะ พระวิศวามิตระพาพระรามพระลักษมณะมาเมืองมิถิลาเพื่อร่วมการประกอบพิธีบูชายัญ ของท้าวชนกและขอให้พระรามและพระลักษมณะได้ชมธนูรัตนะของท้าวชนกที่ให้บรรดากษัตริย์แข่งกันยก เพื่อได้อภิเษกกับนางสีดาในงานสยุมพรเมื่อปีที่ผ่านมา แต่ไม่มีใครยกได้ (พาลกัณฑ์ : ๘๗) ๒. ธนูที่พระรามยก ใน ๒ ส� ำนวนนี้ไม่ใช่ธนูคันเดียวกันแม้ว่าเป็นธนูของพระอิศวรเหมือนกัน ก็ตาม ฉบับไทยพระรามยก “ธนูมหาโมลี” หลังจากที่กษัตริย์อื่น ๆ ยกไม่ขึ้น ส่วนใน รามายณะ พระรามยก “ธนูรัตนะ” ธนูทั้งสองมีน�้ ำหนักมากและมนุษย์ทั่วไปไม่สามารถยกได้ (อโยธยากัณฑ์ : ๒๕๒) ๓. พระรามและนางสีดาต่างรักกันทันทีที่สบตากัน ในฉบับไทย ก่อนพระรามเข้าเฝ้าท้าวชนก และยกธนูมหาโมลี พระรามและนางสีดาสบตากันขณะพระรามเดินชมความงามของเมืองมิถิลาและนางสีดา แอบมองตรงหน้าต่าง แล้วทั้งสองเกิดรักกัน เรื่องนี้ไม่มีใน รามายณะ ๔. คู่อภิเษก ฉบับไทยอภิเษกเพียงคู่เดียว คือ พระรามกับนางสีดาเท่านั้น แต่ใน รามายณะ อภิเษกถึง ๔ คู่ คือ พระรามกับนางสีดา พระอนุชาทั้ง ๓ ของพระรามกับธิดาและนัดดาของท้าวชนก ได้แก่ พระภรตะกับนางมาณฑวี พระลักษมณะกับนางอูรมิลา และพระศตรุฆนะกับนางศรุตกีรติ (พาลกัณฑ์ : ๑๐๑)