สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

การต่อตั วในนาฏกรรมไทย 16 The Journal of the Royal Society of Thailand Vol. 41 No. 1 January-March 2016 ฝ่ายพระรามเมื่อรู้จากพิเภกว่าโอรสทศกัณฐ์ชื่อบรรลัยกัลป์ก� ำลังติดตามมาท� ำสงคราม จึงให้หนุมานออกไปต่อสู้ ในขณะนั้นพิเภกได้กล่าวถึงบรรลัยกัลป์ว่ามีก� ำลังมาก และยังมีกายลื่นจับได้ ยากนักเพราะอาบน�้ ำว่านมา ขอให้ระวังตัวให้จงดี หนุมานเมื่อเดินทางมาถึงกลางป่าละเมาะ เป็นหนทาง ที่บรรลัยกัลป์จะสัญจรผ่านมา หนุมานคิดจะตัดก� ำลังของบรรลัยกัลป์จึงร่ายเวทย์แปลงร่างเป็นควายป่า ท� ำทีนอนจมปลักอยู่ เมื่อบรรลัยกัลป์ผ่านมาพบถามถึงกองทัพของมนุษย์ที่มีลิงมาด้วย หนุมานขอให้ ช่วยยกตนขึ้นก่อนแล้วจึงจะชี้หนทางให้ บรรลัยกัลป์ไม่รู้ในกลลวงจึงเข้าช่วยยกร่างควายป่าขึ้นจากปลัก ท� ำให้เสียพละก� ำลังไปมาก แต่แล้วหนุมานแปลงก็มิได้บอกหนทาง แต่บอกให้รีบกลับไปโดยเร็ว มิฉะนั้น ตนจะฆ่าให้ตาย บรรลัยกัลป์โกรธเข้ารบ หนุมานแปลงท� ำทีหลอกล้อ หลบหลีกขวิดไปมาแล้วเลี่ยงมา แปลงร่างเป็นลิงป่า บรรลัยกัลป์ตามมาพบลิงป่าจึงไถ่ถามว่าเห็นควายป่าหรือไม่ หนุมานแปลงก็เจรจา และท� ำทีกวนโมโหให้บรรลัยกัลป์โกรธ จากนั้นหนุมานแปลงจึงกลับเป็นร่างเดิม เข้าต่อสู้กับบรรลัยกัลป์ ในที่สุดบรรลัยกัลป์ก็ถูกหนุมานฆ่าตายแล้วตัดหัวเพื่อน� ำมาถวายพระราม – ลิงขึ้นลอยหกบ่า ลิงขึ้นลอยโดยใช้เท้าซ้ายเหยียบที่ต้นขายักษ์ มือทั้งสองจับที่เข็มขัด หัวไหล่ซ้ายระหว่างลิงกับยักษ์ทาบชนกัน จากนั้นลิงถีบตัวขึ้น โดยฝ่ายยักษ์จะช่วยดึงตัวลิงขึ้น ลิงต้อง เงยหน้า แอ่นหลังไว้ ใช้กับการรบของลิงโล้น เช่น หนุมาน นิลพัท นิลนนท์ ยักษ์โล้น เช่น กุมภกรรณ (ค� ำว่า โล้น คือ ไม่สวมยอดบน) – ลิงขึ้นลอยมัจฉานุ ลิงขึ้นลอยโดยใช้เท้าไขว้อ้อมหลังยักษ์ ปลายเท้าเกี่ยวกับหน้าขาขวา ของยักษ์ แล้วกระโดดตัวขึ้น ให้เท้าขวาเหยียบที่หน้าขาซ้ายของยักษ์ ฝ่ายยักษ์จะใช้มือซ้ายโอบมาช่วยพยุง ตัวลิงไว้ ใช้ในการรบระหว่างโขนตัวลิงกับโขนตัวยักษ์ และโขนตัวลิงกับโขนตัวลิง คือ หนุมานรบมัจฉานุ – ลิงขึ้นลอยยกสูง ลิงขึ้นลอยโดยใช้เท้าขวาเหยียบที่ต้นขายักษ์ ถีบตัวขึ้นให้เท้าซ้ายขึ้น ไปยืนย่อเข่าบนบ่าซ้ายของยักษ์ เท้าขวากระดก มือทั้งสองจับอาวุธของยักษ์ในการช่วยพยุงตัว ใช้กับ การรบของลิงโล้น เช่น หนุมาน นิลพัท นิลนนท์ ยักษ์โล้น เช่น กุมภกรรณ – ลิงขึ้นลอยยกสูงพิเศษ ลิงขึ้นลอยโดยใช้เท้าขวาเหยียบที่ต้นขายักษ์ ถีบตัวขึ้นให้เท้า ซ้ายขึ้นไปยืนบนบ่าซ้ายของยักษ์ เท้าขวากระดก มือทั้งสองจับอาวุธของยักษ์ในการช่วยพยุงตัว และยักษ์ ใช้มือซ้ายช่วยพยุงเข่าขวาของลิง ใช้กับการรบของลิงโล้น เช่น หนุมาน นิลพัท นิลนนท์ ยักษ์โล้น เช่น กุมภกรรณ