สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ไพโรจน์ ทองค� ำสุก 13 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๑ ฉบับที่ ๑ มกราคม-มีนาคม ๒๕๕๙ พิเภษณาสูร บริบูรณ์ภักดีครัน พร้อมสี่เสนีขยัน ก็อุเทศกระบวนจร สุครีวะราชา คุมทัพหน้าพวกพานร แห่องค์พระทรงศร เสด็จข้ามนทีศรี ท่านท้าวชมพูพาน คุมทวยหาญคณะหมี แห่หลังสะพรั่งดี ดุจะพลพระเทวินทร์ เดินทัพขยับพล ณ ถนนข้ามวาริน บัดใจสมใจจิน ตนามุ่งถึงกรุงมาร - ปี่พาทย์ท� ำเพลงเสมอข้ามสมุทร - ๒. การแสดงละครเรื่องรถเสน รถเสนขึ้นลอยหลัง รถเสนขึ้นลอยโดยใช้เท้าทั้งสองเหยียบที่ต้นขาของม้า หันหน้า ไปทางเดียวกันเพื่อเดินทาง เนื้อเรื่องย่อมีดังนี้ นางยักษ์สันธีเมื่อรู้ว่ารถเสนเป็นโอรสท้าวรถสิทธิ์ซึ่งเกิดจาก นางเภาก็เกิดความเคียดแค้นคิดอุบายจะลวงฆ่า จึงปรึกษากับนางค่อมอัมพิกาแล้วแสร้งท� ำเป็นประชวร ท้าวรถสิทธิ์จึงเสด็จมาเยี่ยม และให้หมอหลวงมาตรวจดูอาการ รักษาเช่นไรก็ไม่หาย นางสันธีจึงกราบทูล ว่ามีเพียงมะม่วงหาวมะนาวโห่ซึ่งอยู่ที่เมืองคชบุรีเท่านั้นที่จะสามารถรักษาอาการของนางได้ และขอให้ รถเสนไปน� ำมาให้ ท้าวรถสิทธิ์เห็นดีด้วยจึงสั่งให้รถเสนเข้าเฝ้า รถเสนรับอาสา นางสันธีดีใจมาก รีบเขียน สารไปบอกเมรีลูกสาวแล้วให้รถเสนถือไป รถเสนไปเลือกม้าเพื่อใช้ในการเดินทาง จนในที่สุดก็ได้ม้าคู่ใจ ร่วมเดินทางไปด้วยกัน ไปถึงกลางป่าพบร่มไม้ใหญ่จึงเข้าพักผ่อนจนหลับไป ระหว่างนั้นพระกบิลฤๅษี เดินทางมาพบเข้า เห็นกลักสารที่คอม้า ก็เปิดออกอ่าน จึงรู้ว่าหากหนุ่มน้อยผู้นี้เดินทางไปถึงเมืองคชบุรี จะถูกสังหาร พระฤๅษีจึงเปลี่ยนข้อความในสารให้ใหม่ว่า “ถึงกลางคืนจงจัดแจงแต่งกลางคืน ชมชื่นอภิเษกกันสองศรี ถึงกลางวันแต่งกลางวันในทันที คนนี้ละพระสามีแม่ประทาน” เมื่อพระฤๅษีเปลี่ยนข้อความในสารเสร็จเรียบร้อย รถเสนก็ตื่นพอดี เห็นพระฤๅษี จึงเข้ามากราบไหว้ พร้อมกับถามทางไปเมืองคชบุรี พระฤๅษีบอกก� ำชับให้ระวังตัว แล้วจึงชี้หนทางให้ รถเสนเดินทางต่อไปจนถึงเมืองคชบุรี ได้พบกับนางเมรี เมื่อนางเมรีอ่านสาร ก็จัดงานอภิเษกตาม ข้อความในสารทันที รถเสนพบนางเมรีก็เกิดความรัก แต่ด้วยมีภาระหน้าที่ที่ต้องรับผิดชอบ ท� ำให้ รถเสนจ� ำใจต้องล่อลวงนางเมรีให้ดื่มเหล้าจนเมาหมดสติ แล้วรถเสนก็ลอบเข้าไปน� ำลูกนัยน์ตาของแม่ และป้า รวมทั้งสรรพยาต่าง ๆ ขึ้นม้าหนีออกมา แล้วรีบเดินทางกลับเมืองกุตารนคร