สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

ไพโรจน์ ทองค� ำสุก 135 วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๑ ฉบับที่ ๑ มกราคม-มีนาคม ๒๕๕๙ อีกมากมาย ซึ่งจะปรากฏจารีตในการแสดงของทั้งสองอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้ยังปรากฏพระอีกคู่หนึ่ง นั่นก็คือพระมงกุฎ พระลบ ผู้เป็นโอรสของพระราม ซึ่งมีบทบาทการแสดงที่มีความสัมพันธ์กันอย่างต่อเนื่อง จนถือได้ว่าเป็นคู่พระใหญ่พระน้อยอีกคู่หนึ่ง บทบาทที่ปรากฏไม่ว่าจะเป็นการตรวจไพร่พล การต่อสู้กับ บรรดาพญายักษ์อีกมาก เพราะฉะนั้นในการแสดงโขนจะมีคู่พระใหญ่ พระน้อยถึง ๓ คู่ อิเหนากับสังคามาระตาคู่พระใหญ่พระน้อยในการแสดงละครในเรื่องอิเหนา สังคามาระตา เป็นโอรสระตูปักมาหงัน น้องระเด่นมาหยารัศมี บิดาถวายให้อยู่กับระเด่นอิเหนา อิเหนารักใคร่เสมอ น้องชาย มีบทบาทเคียงคู่กับอิเหนามาตลอด สังคามาระตาติดตามใกล้ชิดอิเหนาตั้งแต่ตอนแรก ๆ ที่อิเหนา ไปเมืองหมันยา ระหว่างทางอิเหนารบกับระตูบุสิหนาและฆ่าระตูผู้นี้ตาย ท� ำให้ระตูปันจะรากันและระตู ปักมาหงันซึ่งเป็นน้องของระตูที่ตายขอยอมแพ้ และยกบุตรธิดาให้แก่อิเหนา สังคามาระตาเป็นคู่คิด ร่วมรบ ร่วมวางแผนต่าง ๆ กับอิเหนามาตลอด ตอนศึกท้าวกะหมังกุหนิง ยกทัพมาชิงบุษบาที่เมืองดาหา สังคามาระตาสังหารวิหยาสะก� ำลงได้ ฝีมือไม่เบาทีเดียว การวางแผน ลักนางบุษบา สังคามาระตาก็มีส่วนส� ำคัญ นอกจากนั้นก็สังคามาระตานี่เองที่พยายามหาทางพิสูจน์ มาตลอดว่าอุณากรรณเป็นผู้หญิง ขนาดให้คนไปแอบดูอุณากรรณตอนอาบน�้ ำและส่งสายสืบกลับมา รายงานว่าอุณากรรณเป็นผู้หญิง หลวิชัยกับคาวี คู่พระใหญ่พระน้อยในการละครนอกเรื่องคาวีซึ่งเป็นละครพื้นบ้าน กล่าวถึง เสือแม่ลูกอ่อนออกไปหากินในป่าเพลินจนลืมลูกเสือที่อยู่ในถ�้ ำ ลูกเสือหิวมากออกเดินตามหาแม่ แต่ก็ไม่พบ ลูกเสือเจอแม่วัวจึงขอนมแม่วัวกิน แม่วัวสงสารให้กินนมแล้วพาไปที่อยู่ เลี้ยงลูกเสือคู่กับลูกวัว ของตน ลูกเสือกับลูกวัวก็รักกันเหมือนพี่น้อง วันหนึ่งแม่เสือกลับมาตามหาลูก พบลูกเสืออยู่กับแม่วัว ลูกเสือชวนแม่อยู่ด้วยกันกับแม่วัว แม่เสือแสร้งท� ำเป็นใจดีอยู่กับแม่วัว แต่เวลาออกไปหากินจะไปกันคนละทิศ วันหนึ่ง แม่เสือแอบไปดัก กินแม่วัว ลูกวัวไม่เห็นแม่กลับมาก็ออกตามหา ลูกเสือก็ตามลูกวัวมา แม่เสือเห็นลูกวัวก็ตรงเข้ากัดกิน ลูกเสือโกรธมากที่แม่จะกินลูกวัว จึงโดดเข้าไปกัดแม่เสือจนแม่เสือตาย ลูกเสือกับลูกวัวจึงออกเดินทางท่องเที่ยวไปในป่า วันหนึ่งไปถึงอาศรมฤๅษี ฤๅษีแปลกใจมาก ที่สัตว์ทั้งสองเป็นเพื่อนรักกัน จึงมีจิตเมตตาชุบชีวิตลูกเสือลูกวัวให้เป็นคน และตั้งชื่อลูกเสือว่าหลวิชัย ลูกวัวชื่อคาวี หลวิชัยกับคาวีก็เรียนศิลปวิทยากับฤๅษีจนเติบโต เมื่อมีอายุพอสมควรแล้ว หลวิชัยกับคาวี ก็ขอลาพระฤๅษีไปเผชิญโชค ฤๅษีให้พระขรรค์วิเศษที่บรรจุหัวใจของหลวิชัยกับคาวี