สำนักงานราชบัณฑิตยสภา

127 ชาย โพธิ สิ ตา วารสารราชบัณฑิตยสภา ปีที่ ๔๑ ฉบับที่ ๒ เม.ย.-มิ.ย. ๒๕๕๙ ในด้านลักษณะงานที่ท� ำส� ำมะโนประชากร พ.ศ. ๒๕๕๓ บันทึกข้อมูลลักษณะงานที่ ท� ำของแต่ละคนไว้ โดยการอ้างอิงการจ� ำแนกอาชีพตามมาตรฐานสากล (International Standard Classification of Occupation - ISCO-08) ข้อมูลมีรายละเอียดมาก แต่เป็นรายละเอียดที่บอกลักษณะงาน ที่บุคคลนั้น ๆ ท� ำมากกว่าจะบอกอาชีพ เช่น “ชาวนาปลูกข้าว” แทนที่จะเป็นอาชีพ “เกษตรกรรม” หรือ “คนงานแบกของในสถานที่ก่อสร้าง” แทนที่จะเป็นอาชีพ “กรรมกร” ดังนั้นจึงมีรายละเอียดประเภทงาน มาก (เกือบ ๑,๐๐๐ ชนิด) ในบทความนี้จึงจัดกลุ่มงานเหล่านั้นใหม่เป็น ๕ กลุ่ม (หรือประเภท) โดยจัด ผู้ที่ไม่ท� ำงานไว้เป็นกลุ่มหนึ่งต่างหาก รวมทั้งหมดเป็น ๖ กลุ่ม ดังปรากฏในตารางที่ ๒ ทั้งนี้เพื่อสะดวก ในการวิเคราะห์ว่า คนที่อยู่คนเดียวท� ำงานประเภทใดบ้าง จากตารางที่ ๒ จะเห็นว่า คนที่อยู่คนเดียวกลุ่มใหญ่ที่สุด คือกลุ่มที่ไม่ท� ำงาน ซึ่งมีจ� ำนวน มากกว่า ๑ ใน ๔ ของผู้ที่อยู่คนเดียวทั้งประเทศ (ร้อยละ ๒๘.๔ - คอลัมน์ที่ ๒ ในตาราง) และเมื่อแยก ดูตามเพศก็จะพบว่า สัดส่วนหญิงที่อยู่คนเดียวและไม่ท� ำงานมีมากกว่าชายคือกว่า ๑ ใน ๓ ของทั้งหมด (ร้อยละ ๓๔.๒ - คอลัมน์ที่ ๔) การวิเคราะห์ในที่นี้ยังไม่ได้มุ่งจะตอบค� ำถามว่าคนที่อยู่คนเดียวที่ท� ำงาน ลักษณะต่าง ๆ เหล่านี้เป็นใครบ้าง (ในแง่ของอายุ การศึกษา และสถานภาพสมรส) และอยู่ที่ไหน (ชนบท หรือเมือง) จึงขอตั้งสมมติฐานว่า ส่วนใหญ่ในกลุ่มนี้น่าจะเป็นผู้สูงอายุ และผู้ที่มีสถานภาพเป็นหม้าย หย่า หรือแยกจากคู่สมรส ส� ำหรับผู้อยู่คนเดียวที่ท� ำงานอย่างใดอย่างหนึ่ง ข้อมูลในตารางที่ ๒ ชี้ให้เห็นว่า กว่า ๑ ใน ๕ ท� ำงานบริการทั่วไป ซึ่งรวมถึงงานรับจ้าง งานกรรมกร งานขายสินค้าส่วนตัว และงานบริการ พื้นฐานทั้งหมด รองลงมาคือกลุ่มที่ท� ำงานเกษตรกรรม งานกึ่งฝีมือและงานมีฝีมือทุกประเภท (รวมพวกช่าง และแรงงานมีฝีมือในทุกด้าน) กลุ่มที่เล็กที่สุดคือกลุ่มที่ท� ำงานวิชาชีพ-วิชาการ ซึ่งรวมงานข้าราชการและ ผู้ท� ำงานวิชาชีพที่ต้องการการฝึกอบรมและมีทักษะเฉพาะทาง กลุ่มตัวอย่างร้อยละ ๓.๗ เป็นผู้ที่ท� ำงาน แต่ไม่บอกลักษณะงานที่ท� ำ การเพิ่มขึ้นของครัวเรือนคนเดียว และรูปแบบของการอยู่คนเดียวในประเทศไทย (และ ในต่างประเทศ) ที่แสดงมาข้างต้น ท� ำให้มีประเด็นที่น่าพิจารณาต่อไปว่า อะไรคือปัจจัยที่อธิบายเรื่องนี้ ๔. ปัจจัยที่อธิบายการเพิ่มขึ้นของการอยู่คนเดียว การอยู่คนเดียวเป็นผลของปัจจัยหลายด้าน ทั้งด้านประชากร เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม ในที่นี้จะชี้ให้เห็นว่าปัจจัยเหล่านี้มีส่วนท� ำให้การอยู่คนเดียวเป็นไปได้อย่างไร แน่นอนว่าการอยู่คนเดียวนั้น เป็นสิ่งที่หลายคนเลือก แต่หลายคนไม่ได้เลือกทว่าอาจจ� ำเป็นต้องอยู่อย่างนั้น อย่างน้อยก็ในบางช่วงวัย ของชีวิต